Landelijke Aantekenstrookjes

Inleiding

Aangetekende zendingen in België waren ooit alle voorzien van een aantekenstrook waar in een rood, rechthoekig kader slechts de naam van plaats/kantoor plus volgnummer was aangebracht. Het zogenoemde model "Mod 203".

In Nederland was men per 01.01.1997 begonnen met de groene landelijke automaat-strookjes voorzien van een trac&trace barcode. Deze zouden dienen voor zowel de binnenlandse als de buitenlandse zendingen.

In België was al op 1 november 1996 een begin gemaakt met aparte aantekenstroken voor de buitenlandse zendingen inclusief een barcode+individuele barcode-nummer voor "track and trace" Daarover meer verderop.

Op 17 juli 2000 werd een proef begonnen in Waver voor de sorteersectoren 1300-1390 onder de projectnaam "201 Barre-code" In navolging van Nederland en Duitsland werden barcode-stickers geintroduceerd waarmee een grote multifunctionaliteit mogelijk was o.a. Handtekening Retour [Avis de Réception]. De barcodes bij deze afgiftebewijzen zijn veel complexer dan die van Nederland en Duitsland.

Het etiket bestond uit 7 afneembare stripjes. Tijdens de proefneming waren deze slechts relevant voor de betrokken sectoren. Daarbuiten moest het indiv. nummer overgenomen worden net als bij de vroegere volgnummers. In het september-nummer van 2000 van de "Drie Sleutels Echo" wordt hierover geschreven. De afbeelding erbij is erg slecht, tekst of nummers zijn niet te lezen, maar globaal lijkt het op de later bekende stroken van 77x66mm. Hoofdredacteur Rik de Baets beschikte zoals naderhand bleek ook niet zelf meer over de afgebeelde stukken.

Inmiddels zijn enkele exemplaren uit de proefperiode opgedoken, zelfs nog dit jaar vanuit de omgeving van Waver en uit Overijse! Kenmerkend is de lay-out, tekst en het gebruik van een zwart-rood vierkantje met "RE" in plaats van de latere rode vierkantjes met alleen een "R" De "E" van "Experiment"?

Blijkens een lange tijd algemeen op de postkantoren toegankelijke folder werd vanaf 28 mei 2001 het systeem voor het binnenland algemeen. Voor het buitenland zijn de eerder ingevoerde aantekenstroken met barcode blijven bestaan.

Nog minder bekend is het gebruik van speciale strookjes voor de aangetekende zendingen met aangegeven waarde "Valeur declarée" Ook daarover verderop meer.

PoD ofwel Proof of Delivery - Bewijs van [afgifte en] bestelling

In de verzamelaarswereld is tot dus verre geen aandacht besteed aan deze track and trace versies van de Belgische aantekenstrookjes. De strookjes voor het buitenland zijn buiten België wel gekend en worden verzameld, de binnenlandse daarentegen zijn geheel onbekend. In België is de situatie min of meer omgekeerd, de strookjes voor het buitenland zijn praktisch niet gekend, die voor het binnenland zijn geheel genegeerd.

In een tijdsbestek van nog geen anderhalf jaar is het gelukt om een redelijk beeld te krijgen van welke aantekenstrookjes er geweest zijn. Naast een ruime selectie aan echt gelopen materiaal, bleek ook een intensieve rondgang langs de Belgisch postkantoren - waar de "postfrisse" strookjes-formulieren gratis meegenomen konden worden - onontbeerlijk voor deze inventarisatie. Met aanvullende hulp van de Belgische De Post werd het beeld nog wat duidelijker en bleek dat er al vroeg begonnen is met bijsturen.

De voor de zakelijke gebruiker beschikbare folder "Proof of Delivery. Gebruik voor het afdrukken van streepjescodes" - informeert in de eerste plaats de klant die zelf de streepjescode van De Post (PoD) wenst af te drukken, maar geeft met name op detail-punten achtergrond informatie, die - ook na de publicatie van het artikel over de Kilopost-postzegels - niet overbodig is. Enkele fragmenten uit de folder zal ik hieronder overnemen.

"Overzicht

In het kader van de modernisering gaat De Post steeds verder met het verbeteren en updaten van de diensten die zij haar klanten aanbiedt. het veralgemeende gebruik van streepjescodes voor aangetekende zendingen (en RP voor de administraties) is hiervan nog maar eens het bewijs.

Zo wordt elke zending nu op unieke wijze geidentificeerd en kan een permanente follow-up plaatsvinden voor elke zending, tijdens haar volledige behandeling.

Voor privé-personen werden speciaal nieuwe documenten (201 PoD, 203 en 208) ontworpen. Deze zijn gebruiksvriendelijk en bieden de klanten nieuwe voordelen."

De Post heeft voor de streepjescode bij de aangetekende zendingen in binnenlandse dienst gekozen voor de 128 EAN C HR barcode. Hierin staat 128 voor de 128 ASCII-tekens uit een specifieke tabel en de C geeft aan dat het puur om numerieke informatie gaat. De HR geeft aan dat het "human readable" is ofwel er staat voor mensenoog leesbare tekst onder.

Het type van de barcode is ook te herkennen aan het streepjespatroon. Als we letten op de dikte van de strepen en de ruimte tussen strepen en als we de zwarte streep door een "1" laten voorstellen en de witte ruimte tussen strepen door een "0" dan begint EAN 128 met 11010011 en eindigt met 11101011. Aan het begin van de barcode zien we dus eerst een dubbele streep, een enkelvoudige wit-ruimte, een enkele streep, een dubbele wit-ruimte en een dubbele streep. Aan het eind van de barcode zien we - gescheiden door enkelvoudige wit-ruimtes - dus eerst een drie-voudige streep, daarna een enkele en tot slot een dubbele!

Dit voor wat betreft het "schrift" van de barcode, de "taal" ofwel wat het voor moet stellen is geheel andere koek. De streepjescode voor de PoD [201, 203 en 208] is zoals we al hadden gezien bij de Kilopost-postzegels erg lang.

de posities 1-3 zijn om aan te geven dat er een EAN 13-code volgt: 010
de posities 4-5 een landen-code voor België: 54
de posities 6-10 een code voor De Post: 12885
de posities 11-15 voor het soort product: 00452
de positie 16 als controle-getal op de posities 4-15
de posities 17-18 zijn om aan te geven dat er een volgnummer komt: 21
de posities 19-30 voor het unieke volgnummer

De door de klant geheel zelf vervaardigde en afgedrukte streepjescodes ben ik nog niet tegengekomen. De bedoeling is dat op de zending de vermelding "Aangetekend" voorkomt of eventueel slechts een grote letter "R", bij voorkeur bij de streepjescode. Aanbevolen wordt omde streepjescode juist boven de naam van de geadresseerde op de zending te plaatsen.

Als technische eisen aan de barcode wordt ondermeer een minimum-hoogte van 6mm gesteld. Zowel links als rechts van de barcode moet een heldere zone of kantlijn aanwezig zijn om de scanner zich te laten aanpassen aan de achtergrondkleur. Om een voldoende brede rechtermarge te krijgen wordt soms een ">" aangebracht [light margin indicator]. Om de barcode te beschermen - de zending is vaak aan wind en weer blootgesteld - wordt aanbevolen de barcode af te schermen met een doorzichtig vensters, een plastic film of een aangepaste vernislaag.

PoD 201, 203 en 208?

We hebben te maken - in het geval van de door De Post reeds voorbereide aantekenstrookjes - met 5 verschillende soorten basis-formulieren:

201 Int.: voor de internationale zendingen, waarover verderop
201: voor de individuele particuliere zending binnenland
203 / 208: voor de grootverbruikers binnenland.
208 BC: als voren, maar met een verbeterde versie van 208

In de folders staan ook strookjes en formulieren afgebeeld echter we moeten er rekening mee houden dat de folders electronisch in elkaar zijn geflanst.

Het verschil van 203 PoD met de 201 PoD formulieren is duidelijk. Bij 201 PoD moeten de gegevens van de geadresseerde en de afzender op elk formulier worden ingevuld. Maar zijn de stroken ook anders? Qua lay-out? Qua nummering? Het antwoord zal grotendeels bevestigend luiden.

Behalve een aankruis-vakje AR is er ook RP. Waarvoor dient dit? Waarvan zijn dit de afkortingen? In de bovenaangehaalde folder voor de zakelijke gebruikers was al sprake van "(en RP voor de administraties)". "RP" staat voor "Recommandation Postale" wat voorbehouden is aan allerlei rijksinstellingen - de "administraties" De optie van "RP" in het strookje zou de "RP" als stempeltje op de enveloppes overbodig moeten maken. De instellingen betalen tweederde van het normale aantekenrecht. De thans gehanteerde Nederlandse benaming is "Ambsthalve Aangetekend". Ook zien we op enveloppes van overheids-instellingen vaak de aanduiding "U.V" ofwel "Uitgestelde Vergoeding" AR staat voor "Avis de Réception" Enveloppen waar ook "AR" is aangevinkt zijn steeds voorzien geweest van een kaart voor "handtekening retour" De resten van de kaart zijn goed te zien.

[illustratie van enveloppe met aantekenstrook plus "avis de réception"]

[illustratie van enveloppe met aantekenstrook plus "RP"]

Diverse versies gevonden

Uit de in de folder afgebeelde formulieren+stroken zou kunnen blijken dat de verschillen in product-barcode niet essentieel zijn noch de prefix-nummers. Maar als een nummer gebruikt moet worden om te track'n en trace'n dan is welk nummer van belang? Als alleen het staart-stuk gebruikt hoeft te worden dan moet het uniek zijn en mag het volgnummer noch de prefix een rol spelen?

Er zijn inmiddels al diverse versies qua lay-out gevonden en ook bestaan er zowel Nederlandse, Franse, gecombineerde Nederlands/Franse en gecombineerd Duits/Franse teksten.

We kennen bij de product-code tot dus verre zowel 4519 als 4526 [het gaat dus om de volgnummers 451 en 452]. Het zou een product-onderscheid kunnen zijn geweest tussen de PoD 201 en PoD 203. De laatste tijd zien we nergens meer de 4519 product-code, maar slechts 4526.

Het volgnummer van 14 cijfers begint met een "211","212", "213" of "214" en daarna volgen 3 nullen en nog eens 8 cijfers. Volgens de instructie-folder voor grootgebruiker staan op de posities 17-18 een aanduiding dat er een volgnummer komt: 21. Het derde cijfer van de prefix geeft een taal-versie aan afhankelijk van of als productcode 00451 of 00452 is gebruikt.