Papiersoort P6 en P7

Papier P6 komt voor bij plaatdruk in de periode 1907-1936, en bij boekdruk in de periode 1906-1932. Het watermerk van de plaatdrukzegels is liggende behalve bij de 1924 20 rp UPU en bij de 1932 Gotthard daar is het staand. Van deze laatste zegels vermeldt Zumstein trouwens abusievelijk dat ze papier P7 hebben, maar dat moet P6 zijn.

Bij de in plaatdruk gedrukte Staande Helvetia geeft overigens de Spezialkatalog van Zumstein niet aan wat de stand is van het watermerk. Zelfs een eenvoudig schema met katalogus-nummers, papiersoorten en tandingen ontbreekt. Wie dat zoekt valt terug op de Schweiz/Liechtenstein catalogus.

We kunnen onderscheid maken tussen de twee standen van het watermerk cq van de vezels.

P6a

wit, glad papier, blauwe en rode liggende vezels, dwarsrichting = staand watermerk bij staand formaat.

P6b

wit, glad papier, blauwe en rode staande vezels, lengterichting = liggend watermerk bij staand formaat

Het lijstje van zegels waarbij beide standen voorkomen, van dr. Kaufmann, is met enkele waarden uitgebreid. De waarden van Helvetia met zwaard, kloppen ook met wat dhr. Doorenbos heeft gevonden. Wat geen van beide onderzoekers nog had gevonden was het voorkomen bij de 2 en 5 Tellknaap in type II!!! Geen van beide zijn overigens massawaar, dus een beetje geluk zal het wel geweest zijn. Verder komt na 1911 het staande watermerk alleen voor bij een aantal zegels in plaatdruk. De door Doorenbos reeds eerder genoemde 1924 UPU 20, maar ook de in plaatdruk uitgevoerde Pro Juventute zegels uit 1932-1936 en 1932 Gotthard!

D. Kaufmann BBZ 12/85??

Papier P7 daarentegen komt alleen voor bij de Staande Helvetia van 1905 in plaatdruk van M. Girardet. Hierbij heb ik zelf alleen nog maar staand watermerk geconstateerd, maar gezien het feit dat eerdere oplagen Staande Helvetia wel incidenteel voorkomen met staande vezels [liggend watermerk dus], moet rekening gehouden worden met beide standen van het watermerk.

Bij de in plaatdruk gedrukte Staande Helvetia geeft overigens de Spezialkatalog van Zumstein niet aan wat de stand is van het watermerk. Zelfs een eenvoudig schema met katalogus-nummers, papiersoorten en tandingen ontbreekt. Wie dat zoekt valt noodgedwongen terug op de Schweiz/Liechtenstein catalogus.

In mijn artikel van december 1993 van het Nederlandsch Maandblad voor Philatelie zijn de zegels in boekdruk met de twee standen van het watermerk uitvoerig behandeld. De zegels in plaatdruk zouden met verschillende standen door problemen met papierrek en perforatie tot grote hoeveelheden drukuitschot geleid hebben. Een overzicht van de standen, uitgesplitst naar drukkerij en formaat, volgt hieronder:

Plaatdruk emissies 1907-1936 met watermerk Groot Kruis

Benzinger et Cie

Veltanding 11 3/4 12/14

Veltanding 11 1/2:11 12/13

Landestopographie

Kamtanding 11 3/4 12/14

Veltanding 11 1/2 23/15

Kamtanding 11 1/2 24/15

Orell Fússli

Kamtanding 11 3/4 14/17

Veltanding 11 3/4 14/17

Kamtanding 11 1/2 23/15, lengterichting

Kamtanding 11 1/2 24/15, lengterichting

Boekdruk emissies 1906-1932

In dez periode komen de meeste varianten met zowel staand als liggend watermerk Groot Kruis voor. De zegels met staand watermerk hebben steeds handmatig aangebrachte gom met een natuurlijk craquelé, die met liggend watermerk hebben machinaal aangebrachte gom die ook machinaal in gebroken.

We beginnen met de kleinformaat-zegels:

Het accent lag nog op het staande watermerk, toch vinden we in 1908 al liggend watermerk. Pas bij de Helvetia met Zwaard serie komen we beide standen volop tegen.

Maar ook bij de Tellknaap in de diverse types vinden we beide standen van het watermerk.

De 1909 Tellknaap met type I [vóór de schacht]:

De 1909 Tellknaap met type II [achter de schacht, asymmetrisch]:

De 1909 Tellknaap met type III [achter de schacht, symmetrisch]:

Het aantal verschillende tekeningen Helvetia kon in die tijd niet op!

Voor de middenwaarden en voor de vroege Pro Juventute zegels [op 1913 na] werd hetzelfde formaat gebruikt als voor de lage waarde van de frankeerzegels. Het staande watermerk [met liggende vezels] komt niet meer voor.

*

Bij deze twee jaren Pro Juventute hebben de 5, 10 en 20 rp een liggend formaat met bijbehorend staand watermerk. Kortom de vezels liggen in de lengterichting en vandaar dezelfde notatie als bij de PJ zegels uit de rest van de periode: P6b

Hetzelfde beeld als bij de frankeerzegels zien we ook bij de port- en portvrijdom-zegels.

De allereerste Pro Juventute zegel kreeg een wat langer/hoger formaat dan het voor frankeerzegels gebruikelijke.

De Luchtpost-zegels hebben een bijna dubbelbreed frankeerzegel-formaat. Het loketvel was 5x5 groot, d.w. even breed als het 10x10 grote loketvel van de frankeerzegels. De papierrichting kon dan ook net als bij de frankeerzegels staand zijn [6b]. De drukplaten waren 4 loketvellen groot. Als 4 = 2x2 dan was het drukvel niet vierkant en lag het niet voor de hand dat een drukvel verkeerd op de pers terecht zou komen.

Het voorkomen van 6a is vrijwel uit te sluiten maar is wel degelijk geconstateerd bij oplagen op latere papiersoorten.