Inleiding Israelische postwaardenproductie

In 1993 bestaat Israel 45 jaar als onafhankelijk land. Tijd voor een terugblik. Sinds 1948 zijn zo'n 1100 zegels uitgegeven met een enorme verscheidenheid aan motieven. Vanuit cultureel, politiek en economische gezichtspunten zijn de Israelische zegels vaak belicht. Afgezien van de eerste emissie Doar Ivri hebben de druktechnische aspecten nog maar zelden een grote publiek gekregen. Dit artikel zal de zegelgeschiedenis van de afgelopen veertig jaar met een voornamelijk druktechnische blik bekijken waarbij onvermijdelijk culturele, politieke en economische aspecten niet overgeslagen kunnen worden. Meestal geven de langlopende frankeerseries een goede afspiegeling van wat er op postaal en druktechnisch gebied gebeurt. Dit geldt ook voor de Israelische zegels. Met name de Stadswapens van 1965-80 en de Landschappen van 1971-80, zullen het brandpunt van dit artikel vormen. Het zijn zegels welke als massawaar nog binnen ieders bereik liggen en waaraan nog erg veel onderzoeks-plezier te b eleven is.

De Langlopende Frankeerseries

De eerste Munten serie verscheen op 16-mei-1948, en was gedrukt in boekdruk via de Ha'aretz Newspaper in een drukkerij te Sarona bij Tel Aviv, de latere Staatsdrukkerij te Hakirya. De serie was in het grootste geheim voorbereid, nog tijdens het Engelse mandaat. In plaats van landsnaam werd Doar Ivri of Joodse Post gebruikt, want de naam Israel stond toen nog niet vast.De variatie bij de zegels is zeer groot door de problemen rond het verkrijgen van de materialen. Diverse papiersoorten, lijntandingen en doorsteken waren het resultaat. Ontwerp O. Wallish. De serie loopt van 3-1000m. Voor de onafhankelijkheid was de munt het Palestine Pound verdeeld in 1000 milliemes. Na de onafhankelijkheid werd de nieuwe munteenheid het Israelisch Pond of Lirah. Net als z'n voorganger onderverdeeld in 1000: 1000 prutoth = 1 Lirah.
De tweede Munten serie verscheen in 1949, gedrukt in offset bij de drukkerij Lewin-Epstein te Bat Yam. De serie loopt van 3-50p. Uitgevoerd met lijntanding 14. Ontwerp O. Wallish.
De derde Munten serie van 1950, gedrukt in offset bij de drukkerij Lewin-Epstein te Bat Yam. De serie loopt van 3-125p. Voorzien van kamtanding 14. Ontwerp O. Wallish. Naast de Munten zegels liepen nog enkele zegels als vaste frankeerzegels mee, als hoge waarden: weg naar Jeruzalem 250pr [1949], Hebreeuwse Universiteit 100pr [1950], Dromedaris in de Negev 500pr [1950], en de Menorah 1000pr [1952], alle in offset bij Lewin-Epstein.
De Twaalf Stammen van Israel, gedrukt in rasterdiepdruk door de Staatsdrukkerij. De serie loopt van 10-250p. Van 1955 tot en met 1956 op papier met watermerk, van 1957 tot en met 1959 op papier zonder watermerk. Ontwerp G. Hamori.
Op 06-01-60 werd de prutah vervangen door de agorah: 10 prutoth is 1 agorah. 100 agoroth is 1 Lirah. De provisorische uitgifte met een waarde-aanduiding in zwart op een vierde Munt-tekening: 0.01 - 0.50 IL. Rasterdiepdruk van de Staatsdrukkerij. Ontwerp O. Wallish.
De Dierenriem serie van 1961, gedrukt in rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij [0.01 - 0.50 IL], en in offset bij Lewin-Epstein [1 IL]. Ontwerp E. Blauschild.
De eerste Stadswapen serie van 1965, gedrukt in rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij, op ongecoat papier: 0.01 - 3.00 IL. Ontwerp M. en G. Shamir. !Item De tweede Stadswapen serie van 1969, gedrukt in rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij, op gecoat papier: 0.02 - 0.80 IL. Ontwerp M. en G. Shamir.
Het eerste deel van de Landschappen serie, begonnen in 1971, gedrukt in rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij: 0.03 - 10.00 IL. Ontwerp Studio Roli: G. Rothschild en Z. Lippmann. Het tweede deel van de Landschappen serie, begonnen in 1976, gedrukt in rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij: 0.10, 1.00, 20.00 IL, in offset bij Lewin-Epstein: de 50.00 IL. Ontwerp A. Glaser. Bij deze waarden staat het jaartal van uitgifte onderaan op het zegel.
Om de snel veranderende tarieven bij te kunnen houden met de enorme inflatie sinds de Yom Kippur oorlog, wordt een eenvoudige tekening gehanteerd waarbij slechts de cylinder van de waarde-aanduiding behoefde te worden veranderd. De zogenoemde Stand-by series. De eerste hulp-frankeerserie viel in bij de Landschappen. De David-ster Stand-By serie van 1975, gedrukt in twee-kleuren rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij: 0.75 - 8.00 IL. Ontwerp M. Felheim.
Per 24-02-80 munt-wijziging: 10 Liroth = 1 Sheqel. Effectief op de uit te geven postzegels na 07-10-80. De Sheqel Stand-By serie van 1980, gedrukt in twee-kleuren rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij: 0.05 - 10.00 IS. Ontwerp G. Sagi.
Omdat door de snelle devaluatie en bijbehorende tariefswijzigingen de waarde voor een binnenlandse brief niet meer was bij te benen werden zegels zonder waarde-aanduiding uitgegeven. Het binnenlandse brief-tarief was tussen sept'82 en juli'85 26 maal verhoogd, lopend van 1.70 naar 140.00! Het eerste zegel, een olijftak, naar ontwerp van D. Cohen, werd uitgevoerd in twee-kleuren-rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij. In 1982, eerst in loketvellen later in 1984 ook in postzegelboekjes. Het tweede zegel, een zonnebloem, naar ontwerp van R. Beckman verscheen begin 1988. Eveneens in twee-kleuren-rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij. Alleen in loketvellen.
De Zeven Gewassen Stand-By serie van 1983, gedrukt in twee-kleuren rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij: 0.40-500.00 IS. Ontwerp E. Weishoff.
In 1986 weer een nieuwe munt: 1 Nieuwe Israelische Sheqel = 1000 oude Sheqelim. De Theodor Herzl Stand-By serie van 1986, gedrukt in twee-kleuren rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij: 0.01 - 0.30 NIS. Ontwerp Z. Narkiss.
Na de Landschappen zijn lange tijd geen normale frankeerseries meer uitgegeven. De Archeologie-zegels lijken, dankzij de redelijk stabiele Nieuwe Israelische Sheqel, weer een normale frankeer-serie te worden. De Archeologie in Jeruzalem serie van 1986, gedrukt in rasterdiepdruk bij de Staatsdrukkerij: 0.35, 1.00, en 3.00 NIS. Ontwerp E. Weishoff. Oorspronkelijk gepland en gedrukt voor uitgifte in 1985: 1000 en 1500 oude Sheqelim. Niet tot uitgifte gekomen. Uit de drukkerij gestolen zegels zijn in verzamelaars-handen terecht gekomen. De 0.35 pas in 1988 uitgekomen.