1990 Het Vincent van Gogh jaar

De velzegels 55c, 65c en 75c Zomer zijn gedrukt in twee kleuren rasterdiepdruk op de REGINA in dubbelvellen van 10x10, en wel in zwart plus een hoofdkleur: smaragdgroen voor de 55c, blauw voor de 65c, en bruin voor de 75c. Het zwart is gebruikt voor de tekst, de telcijfers, de GZV-Artikelnummer/Aanvang Verkoop aanduiding en de L/R voorafgaande aan de etsingnummers.

De cylinders hebben rastermaat R125, en drukrichting: R [55c], O [65c] en B [75c].

De randverschijnselen zijn als volgt:

Telcijfers ontwerp Crouwel in 1-zwart 1-10 links, 10-1 rechts. Paskruizen naast zegels 1 en 10 van het bovenvel [=L-vel], en naast zegels 91 en 100 van het ondervel [=R-vel] bij de 65 en 75c. Bij de 55c staan de paskruizen boven zegel 1 en 10 en onder zegel 91 van het L-vel, resp. boven zegel 1 en onder zegel 91 van het R-vel.

De plaats van de paskruizen is bij de 55c daarmee afwijkend van wat we meestal tegenkomen: boven 1 / onder 91 links, boven 10 / onder 100 rechts.

Onder de zegels 99-100 staan een 1-zwarte L of R gevolgd door twee 1-en, in de hoofdkleur gevolgd door zwart van links naar rechts.

Bij de 55c staan aambeelden naast rij 5/6 op linker en rechtervelranden van zowel L-vel als R-vel.

Bij de 65c en 75c boven de zegels 5/6 van het L-vel = onder de zegels 95/96 van het R-vel een zwart "aambeeld".

Bij de 55c staan registerblokken op de bovenrand:

L-vel gelijk R-vel

boven

verticaal zwart 7 verticaal smaragdgroen 8 schuin smaragdgroen 8/9

Bij de 65c en 75c staan registerblokken bij het L-vel op de onderrand, bij het R-vel op de bovenrand. De plaats en volgorde van de kleur:

boven onder

horizontaal zwart 7 = 97 horizontaal hoofdkleur 7 97 schuin hoofdkleur 8 98

Onder de zegels 91-95 [55c] en 91-94 [65c, 75c] staat het "GZV-Artikelnummer: 100148" [resp. 100149, 100150] en "Aanvang Verkoop 2 April 1990".

De modelvellen zijn voor accoord getekend op 11 februari 1989 [65c], 12 februari 1990 [75c], en 14 februari 1990 [55c]. De modelvellen zijn geperforeerd.

Zoals gebruikelijk bij druk op de REGINA wordt kamperforaat gebruikt: 12 3/4:14 16/25 tanden [55c] en 14: 12 3/4 25/16 tanden [65c, en 75c], met twee velranden geheel doorgeperforeerd en de linker- en rechterrand

[65c en 75c] resp. de boven- en onder-rand [55c] met twee gaten in de rand.

Het papier is fosforescent rasterdiepdrukpapier van Harrison and Sons, HS3 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↕ [65c, en 75c] resp. ↔ [55c].

Het papierdoorzicht is I -45/45 [55c], en IIIp = -60/80/30 [65c, 75c]. Glansdiagonalen: -70/30 graden.

De gom is door Joh. Enschede' aangebracht: D2b.

De ARPECO-rollen:

Altijd goed is dan ook om richtingen ten opzichte van een eenduidig vast te stellen stand zoals een "leesbaar" zegelbeeld te definieren.

Rugnummers bij rolzegels vereisen een richtings-aanduiding. Tot voor een paar jaar waren bij de verzamelaars notaties in gebruik die kennis veronderstelde over de afgifterichting van de rol. Een simpele notatie kon dan volstaan. De komst van de gespoten [inkjet] nummers van de 5000-rollen waarbij de rugnummers dwars worden aangebracht heeft een discussie los gemaakt die eigenlijk nog niet afgelopen is.

Bij de genummerde rollen heeft het nummer de functie om te kunnen zien hoeveel zegels er nog aanwezig zijn. Het hoogste nummer zal buitenop zitten. In die positie met het laatste zegel van de rol met de beeldzijde naar je toe, het rugnummer dwars door het zegel [leesbaar of niet] heen bekijkend, staat het nummer rechtop op of kopstaand. De nummer-stand t.o.v. de afgifterichting werd tot dus ver genoteerd met "n"[ormaal] of "k"[opstaand]. Aanvankelijk, vanaf 1965, waren de rugnummers altijd "n" vanaf 1969 altijd "k". Met de "dwars-staande" gespoten nummers worden er eisen gesteld aan je richtingsgevoel. De "n" en "k" voldoen niet meer.

Al eerder waren er problemen want al waren de "en profil" zegels meestal "leesbaar" aan het afgifte-apparaat, sommige waarden stonden op hun kop [18c, 40c, 45c]. De rugnummer-stand t.o.v. de afgifterichting was wel degelijk "n" doch bij losse zegels stond het nummer kopstaand ten opzichte van het zegelbeeld.

Het gecombineerde begrip "rugnummer-stand t.o.v. de afgifterichting" kan beter vervangen worden door twee begrippen:

De afgifte-richting kan naar de stand van het zegelbeeld in de bovengeschetste situatie genoteerd worden als volgt:

basis naar boven = B basis naar onder = O basis naar links = L basis naar rechts = R

De stand van het rugnummer ten opzichte van de zegel kunnen we op een soortgelijke wijze benoemen als we afspraken dat we een "leesbare" zegel als een bladzijde van een boek omslaan [dus niet als een hang-kalender!].

De basis/onderkant van het rugnummer is gericht naar boven [=B], naar onder [=O], naar links [=L] of naar rechts [=R].

De stand van het rugnummer zal altijd vast te stellen zijn, de afgifte-richting niet altijd, zeker niet als het om losse zegels gaat.

De basis naar onder gericht wordt i.h.a. als "Normaal" opgevat, daarom zou i.p.v. "O" misschien beter "N" gehanteerd kunnen worden, en i.p.v. basis naar boven "B" beter de "K" van kopstaand.

Het is zeer nuttig om nog een nummer-richting te definieren:

"L" = 25 20 15 10 5 "R" = 5 10 15 20 25

"N" = 5 "K" = 25 10 20 15 15 20 10 25 5

Van de drie "richtingen" is de eerste altijd vast te stellen als we een zegel met rugnummer hebben, de tweede richting alleen als we de zegels uit de automaat resp. loketafgifte-apparaat hebben zien komen [dus niet te vertrouwen als de zegels eenmaal in de verzameling zitten], de derde richting is weer wel betrouwbaar vooropgesteld dat we strippen van 6 of meer hebben met 2 rugnummers. Aangezien het hoogste nummer per definitie altijd het eerst uit het apparaat komt, hebben we de afgifte-richting eigenlijk niet eens nodig als de beide andere bekend zijn.

We kunnen dus volstaan met de "stand van het rugnummer ten op zichte van de zegel, wat altijd al mogelijk was, en de nummer-richting zoals we die al kenden: N, K en dan er aan toe gevoegd: L en R.

De nieuwe ARPECO-nummers hebben nummer-richting R en zijn alleen daardoor al te herkennen. Tot dus ver gemeld de 65c Crouwel en de 75c Beatrix.

Het aantal cijfers van de gespoten nummers is sinds kort ook niet meer vast. Gevonden zjn 3-, 4-, en 5-tallige cijfers. Zomerzegels 1990: het Weer:

In het maart nummer was het niet meer mogelijk om technische details te geven over de velzegels van de zomerzegelserie.

De velzegels 55+30c, 65+35c, en 75+35c zijn gedrukt in drukvellen ter grootte van 2x een loketvel van 10x10, in vijf- [55c] en vier- [75c] kleuren rasterdiepdruk op de GOEBEL resp. drie- [65c] kleuren rasterdiepdruk op de Regina. Alle cylinders hebben raster 125, behalve het zilver van de 65c dat heeft raster 80.

De 55c is gedrukt in de kleuren zwart, rood, blauw, magenta en geel. Bij de boekjes kon geen aparte cylinder rood worden ingezet omdat er dan 6 cylinders nodig waren geweest en de GOEBEL kan slechts 5 tegelijk drukken. Rood werd daarom gemaakt uit geel plus magenta. De 65c is gedrukt in blauw, zwart en zilver, de 75c in geel, magenta, blauw en zwart. Het zwart is gebruikt voor de telcijfers, de GZV-Artikelnummer / Aanvang

Verkoop aanduiding en de L/R voorafgaande aan de etsingnummers.

De randverschijnselen zijn als volgt:

Telcijfers ontwerp Crouwel 1-10 links, 10-1 rechts.

Bij de 55c paskruizen naast zegels 1 en 10 van het bovenvel [=L-vel], en naast zegels 91 en 100 van het ondervel [=R-vel]. Bij de 65c en 75c paskruizen boven zegel 1 en onder 91 van het linkervel en boven zegel 10 en onder zegel 100 van het rechtervel.

Onder de zegels 99-100 staan een zwarte L of R gevolgd door een aantal 1-en:

55c: zwart, rood, blauw, magenta en geel van links naar rechts.

Van de 55c is de blauwe cylinder vervangen, en is het etsingnummer 2 in de cylinder gegraveerd, niet gerasterd.

65c: blauw, zwart en zilver van links naar rechts. 75c: geel, magenta, blauw en zwart van links naar rechts. Bij de 75c zijn de geel, magenta en blauwe etsingnummers in de cylinder gegraveerd, niet gerasterd.

Bij de 55c staat boven de zegels 5/6 van het L-vel = onder de zegels 95/96 van het R-vel een zwart "aambeeld".

Bij de 65c en 75c staan zwarte aambeelden naast de zegels 41/51 en 50/60 van zowel het linker- als het rechtervel. Bij de 55c staan registerblokken bij het L-vel op de onderrand, bij het R-vel op de bovenrand.

De plaats en volgorde van de kleur:

boven onder

horizontaal geel 4 = 94 horizontaal magenta 4/5 94/95 horizontaal blauw 5 95 horizontaal rood 5/6 95/96 horizontaal zwart 7 97 horizontaal magenta 7 97

schuin magenta 8 98

Bij de 65c staan verticale registerblokken op de bovenvelrand. Bij het L-vel blauw boven 6 en bij het R-vel blauw boven 5. De andere kleuren zowel links als rechts boven hetzelfde zegel zij het niet exact op dezelfde plaats:

zwart boven 6, zilver boven 7, zwart boven 8. Verder een schuin registerblok in zwart boven 9.

Bij de 75c staat een schuin magenta registerblok onder zegel 92/93 [L-vel] of 92 [R-vel]. Verticale registerblokken op de ondervelrand in magenta onder 93, in zwart onder 94, in blauw onder 95, in magenta onder 96 [L-vel] of 95/96 [R-vel] en in geel onder 96/97 [L-vel] of 96 [R-vel]. .s 1 Onder de zegels 91-94 [55c], 91-96 [65, 75c] staat het "GZV-Artikelnummer: 100148" [resp. 100149, 100150] en "Aanvang Verkoop 3 April 1990".

De modelvellen zijn voor accoord getekend op 20 februari 1990 [55c met etsing 1 blauw], 26 februari 1990 [55c met etsing 2 blauw en 65c]. Het modelvel van de 75c was nog niet binnen [op 7 maart]. De 55c met etsing 1 blauw zal niet aan de loketten komen!!

De modelvellen zijn geperforeerd.

De 55c heeft scheerperforaat 14:12 3/4 25/16 tanden horizontaal/verticaal, en twee velranden geheel doorlopend geperforeerd, de linker- en rechterrand met 2 gaten.

De 65c heeft kamperforaat 12 3/4:14 16/25 tanden horizontaal/verticaal, en twee velranden geheel doorlopend geperforeerd, de boven- en onderrand

met 2 gaten. De correctietand zit aan de rechterkant en kan om het andere zegel zichtbaar worden. De 75c heeft scheerperforaat 12 3/4:14 16/25 tanden horizontaal/verticaal, en twee velranden geheel doorlopend geperforeerd, de boven- en onderrand

met 2 gaten. Het papier is fosforescent rasterdiepdrukpapier van Harrison and Sons, HS3 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↕ [55c], en ↔ [65c, 75c].

Het papierdoorzicht is IIIp. Glansdiagonalen: -45/45 graden.

De gom is door Joh. Enschede aangebracht: D2b.

Vincent van Gogh 75c met plaatnummer 2 voor blauw:

In Pro-fil werd aangekondigd dat bij de 75c voor de blauwe kleur ook plaatnummer 2 kon worden aangetroffen. Beide versies zijn in het land gesignaleerd. Het modelvel van de 75c met blauw 2 was nog niet bij Zegelwaarden aanwezig [7 maart].

Zomerzegels 1990 55c:

De 55c Zomerzegels zijn in een record tempo uitverkocht geraakt nadat bekend was geworden dat er een foutdruk was. Een handelaar had al op de dinsdag ervoor in de voorverkoop bij het maken van Eerste Dag Enveloppen ontdekt dat van de linkervellen op zegel 82 de rode "c" van "55c" was weggevallen. Dinsdagochtend, de dag van uitgifte, waren bij de PTT alle vellen al door eigen functionarissen "bevrijd" van het gedeelte rond zegel 82. In Leiden op de Schipholweg waren de zegels 81,82,91,92 [het blokje van 4 linksonder] uit alle vellen verwijderd. Op andere kantoren daarentegen was b.v slechts de rechterhelft van het vel aanwezig. Op de teletekst werd bekend gemaakt dat de foutdruk achterhaald was bij alle PTT verkooppunten maar dat bij de voorverspreiding ten behoeve van het maken van eerstedag-enveloppen en bij de stands van de comites dat niet was gebeurd. 1500-2000 foutdrukken zouden nog in omloop moeten zijn gekomen. Ook de televisie deed een er een schepje boven op door er in het 8 uur journaal aandacht aan te besteden. Overigens wat ze konden laten zien op het scherm was niet de bewuste fout! In de kranten werd gesuggereerd dat de foutdruk wel enkele honderden guldens kon opleveren. Was deze sensatie en stormloop op het zegel wel zo nodig geweest? Had de PTT niet verstandig gedaan om de zegel met de fout te laten zitten? Bij een oplage van 3.000.000 zegels zijn 15.000 linkervellen met evenzo ontbrekende "c"'s. Genoeg voor een groot deel van filatelistisch Nederland en zeker niet financieel interessant meer. In de tijd voor de verzelfstandiging gold misschien de regel dat als van te voren bekend was dat een zegel slecht was gedrukt deze aan de verkoop moest worden onttrokken. Maar ook na 1-1-89?

Overigens is de benaming foutdruk of misdruk niet terecht. Tijdens de aanmaak van de drukcylinder voor het rood is op een bepaalde plaats op de cylinder het beeld niet goed overgekomen. Slechts enkele puntjes rood zijn te zien in plaats van een complete "c". Of dat al op het verzameldiapositief zat op pas bij het etsen is gebeurd zal de drukkerij misschien wel weten te achterhalen. In ieder geval in het zeer onwaarschijnlijk dat tijdens het drukken alle overige rasterputjes van de "c" met iets hards vol zouden zijn gelopen zonder dat het rakelmes dit had verwijderd of er blijvende problemen mee had gehad. De drukker dit gemerkt moeten hebben.

Bij de controle van de modelvellen is het niet opgevallen en ook ondergetekende had 7 maart jongstleden niets in de gaten!

Afgezien van de weinige gelukkigen die de 55c zegel 82 uit het linkervel te pakken hebben gekregen zijn de grote winnaars de Zomerzegelcomite's die hun omzet vergroot zagen. Een nieuwe oplage van de 55c werd al na enkele dagen aangekondigd. Dit is ietwat overdreven. Er zijn zo'n 2000 drukvel [L+R-vel] bijgedrukt waarvan slechts de rechtervellen zijn gedistribueerd.

Rotterdam 1990:

Op 8 mei verschijnen 3 zegels met het thema Rotterdam: de 55, 65 en 75c. De zegels zijn gedrukt in drukvellen ter grootte van 2x een loketvel van 10x10, op de Roland 362 in 3 kleuren in een drukgang [55c], resp. op de Heidelberger, in een drukgang [65c], en in vijf-kleuren offset op de Roland 362 in twee drukgangen [75c].

De 55c is gedrukt in de kleuren donkergroen, bruin en zwart. Voorzien van raster 100 is de kleur donkergroen onder 75 graden, en bruin onder 15 graden, zwart ongerasterd.

De 65c is gedrukt in de kleuren lichtblauw, geel, oranjerood, groen, en zwart. Geen van de 5 kleuren is gerasterd.

De 75c is gedrukt in de kleuren lichtblauw, geel, magenta, donkerblauw en zwart. Voorzien van raster 100 is de kleur lichtblauw onder 80 graden, rood onder 45 graden, zwart onder 0 resp. 15 graden, en geel onder 0 graden, donkerblauw ongerasterd.

De randverschijnselen zijn als volgt:

Telcijfers in zwart 1-10 links, 10-1 rechts.

Paskruizen boven de zegels 1 en 10 van het bovenvel [=R-vel], en onder de zegels 91 en 100 van het ondervel [=L-vel].

Onder de zegels 99-100 staan een zwarte L of R gevolgd door een aantal 1-en:

55c: donkergroen, bruin en zwart, van links naar rechts. 65c: lichtblauw, geel, oranjerood, groen en zwart, van links naar rechts. 75c: lichtblauw, geel, magenta, donkerblauw en zwart, van links naar rechts.

Bij de 65c en 75c staan links op de velrand van het drukvel twee Brunner-balken die op de loketvellen niet te zien zullen zijn: de linker in groen [65c] resp. donkerblauw [75c] en de rechter in de 4 overige kleuren. Voor de 55c was een balk voldoende gezien de 3 kleuren.

Bij alle waarden staan op het ondervel krabbels [+JOS] ver onder de zegels 98/99. En ver boven zegel 8 een verticale streep.

Onder de zegels 91-94 staat het "GZV-Artikelnummer: 100151" [55c], [resp. 100152 [55c], en 100153 [75c]] en "Aanvang Verkoop 8 Mei 1990".

Bij de 55c heeft het modelvel, dat voor accoord is getekend op 26 maart 1990, een wat afwijkende layout. Telcijfers, L/R + 1'en en "GZV .." staan zodanig dat het zegelbeeld met de basis naar rechts is. Het L-vel staat ook echt links, en het R-vel rechts. De Brunner-balk op de onderrand. "Aanvang verkoop .." strekt zich uit tot onder zegel 95. De verkeerde stand van de randbedrukking is opgemerkt en 3 nieuwe platen zijn vervaardigd. Dit maal vergelijkbaar met de beide andere waarden. Tot overmaat van ramp is toen per ongeluk de aanvangsdatum van de Europa-zegels [12 juni 1990] op de velrand terecht gekomen. Deze fout is verholpen door in boekdruk een zwart blokje over de foutieve datum en de goede datum onder zegel 95 aan te brengen!

Het modelvel van de 65c was voor accoord getekend op 22 februari 1990 en ongeperforeerd. Dat voor de 75c op 2 april 1990.

De oplagevellen hebben kamperforaat 13 1/4:12 3/4 24/16 tanden horizontaal/verticaal, en drie velranden geheel doorlopend geperforeerd, de linkerrand niet.

Het papier is fosforescent offsetpapier van Harrison and Sons, HS6 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↕ .

Het papierdoorzicht is I-45/45 voor de 55c en 75c met glansdiagonalen -60/40 resp. IIIp met glansdiagonalen -70/30 graden voor de 65c. Althans wat de modelvellen betreft. De oplagevellen van de 75c hebben een ander papierdoorzicht: III-80, de oplagevellen van de 55c en 65c zijn niet anders dan de modelvellen.

De gom is door Joh. Enschede aangebracht: D2b.

Europazegels 1990:

De Europazegels van dit jaar verschijnen met een afbeelding van het nieuwe Hoofdkantoor Kon. PTT Nederland NV, te Groningen en het oudste postkantoor te Veere. De uitgiftedatum is 12 Juni 1990. De afbeelding voor de beide waarden 55c en 75c zijn ogenschijnlijk identiek, bij de beschrijving de druktechnische bijzonderheden worden de verschillen wel duidelijk.

De velzegels 55 en 75c zijn gedrukt in drukvellen ter grootte van 2x een loketvel van 10x10, in vier-kleuren offset op de Roland 362.

De 55c is gedrukt in de kleuren donkerbruin, lichtbruin, cerise en grijs. De 75c in donkerblauw, groen, grijsblauw, en grijs.

De randverschijnselen zijn als volgt:

Telcijfers 1-10 links, 10-1 rechts, in donkerbruin [55c] of donkerblauw [75c].

Paskruizen boven de zegels 1 en 10 van het bovenvel [=R-vel], en onder de zegels 91 en 100 van het ondervel [=L-vel].

Onder de zegels 99-100 staan een donkerbruine resp. donkerblauwe L of R gevolgd door een aantal 1-en:

55c: donkerbruin, lichtbruin, cerise en grijs, van links naar rechts.

75c: donkerblauw, groen, grijsblauw, en grijs van links naar rechts.

Gezien de 4 1'en moeten 4 kleuren gebruikt zijn en dat valt niet mee om die in het zegelbeeld terug te vinden. Bij de 55c is het hoofdkantoor in grijs met een raster 100 onder een hoek van 75 graden. Land, waarde en jaaraanduiding zijn in cerise onder 45 graden. Het postkantoor van Veere is in donkerbruin onder 75 graden. Maar waar zit dan het lichtbruin? Na grondig zoeken en dankzij een andere rasterhoek [15 graden] wordt duidelijk dat lichtbruin in de ramen zit van het postkantoor. Bij de 75c vervullen donkerblauw, groen, en grijs dezelfde functies als grijs, cerise en donkerbruin bij de 55c. Ook de rasterhoeken zijn dezelfde. Het grijsblauwe is echter niet te vinden in het postkantoor maar als het donkere accent in het hoofdkantoor! Rasterhoek evenwel weer 15 graden.

Bij de 55c staan op het ondervel ver onder zegels 97/98 krabbels, bij de 75c krabbels op het ondervel onder zegels 99/100.

Onder zegels 91-94 staat "GZV-Artikelnummer: 100154" [resp. 100155 voor de 75c] en "Aanvang Verkoop 12 Juni 1990".

De modelvellen zijn voor accoord getekend op 14 februari 1990 [55c] resp. en 7 februari 1990 [75c]

De modelvellen zijn ongeperforeerd.

De zegels hebben kamperforaat 13 1/4:12 3/4 24/16 tanden horizontaal/verticaal, en drie velranden geheel doorlopend geperforeerd, de linkerrand is ongeperforeerd.

Het papier is fosforescent offsetpapier van Harrison and Sons, HS6 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↕ .

Het papierdoorzicht is IIIp [55c] resp. I -45/45 [75c]. Glansdiagonalen: -70/30 [55c] resp. -45/45 graden [75c].

De gom is door Joh. Enschede aangebracht: D2b.

Afgezien van de weinige gelukkigen die de 55c zegel 82 uit het linkervel te pakken hebben gekregen zijn de grote winnaars de Zomerzegelcomite's die hun omzet vergroot zagen. Een nieuwe oplage van de 55c werd al na enkele dagen aangekondigd. Dit is ietwat overdreven. Er zijn zo'n 2000 drukvel [L+R-vel] bijgedrukt waarvan slechts de rechtervellen zijn gedistribueerd.

Rotterdam 1990:

Op 8 mei verschijnen 3 zegels met het thema Rotterdam: de 55, 65 en 75c. De zegels zijn gedrukt in drukvellen ter grootte van 2x een loketvel van 10x10, op de Roland 362 in 3 kleuren in een drukgang [55c], resp. op de Heidelberger, in een drukgang [65c], en in vijf-kleuren offset op de Roland 362 in twee drukgangen [75c].

De 55c is gedrukt in de kleuren donkergroen, bruin en zwart. Voorzien van raster 100 is de kleur donkergroen onder 75 graden, en bruin onder 15 graden, zwart ongerasterd.

De 65c is gedrukt in de kleuren lichtblauw, geel, oranjerood, groen, en zwart. Geen van de 5 kleuren is gerasterd.

De 75c is gedrukt in de kleuren lichtblauw, geel, magenta, donkerblauw en zwart. Voorzien van raster 100 is de kleur lichtblauw onder 80 graden, rood onder 45 graden, zwart onder 0 resp. 15 graden, en geel onder 0 graden, donkerblauw ongerasterd.

De randverschijnselen zijn als volgt:

Telcijfers in zwart 1-10 links, 10-1 rechts. Paskruizen boven de zegels 1 en 10 van het bovenvel [=R-vel], en onder de zegels 91 en 100 van het ondervel [=L-vel]. Onder de zegels 99-100 staan een zwarte L of R gevolgd door een aantal 1-en:

55c: donkergroen, bruin en zwart, van links naar rechts. 65c: lichtblauw, geel, oranjerood, groen en zwart, van links naar rechts. 75c: lichtblauw, geel, magenta, donkerblauw en zwart, van links naar rechts.

Bij de 65c en 75c staan links op de velrand van het drukvel twee Brunner-balken die op de loketvellen niet te zien zullen zijn: de linker in groen [65c] resp. donkerblauw [75c] en de rechter in de 4 overige kleuren. Voor de 55c was een balk voldoende gezien de 3 kleuren.

Bij alle waarden staan op het ondervel krabbels [+JOS] ver onder de zegels 98/99. En ver boven zegel 8 een verticale streep.

Onder de zegels 91-94 staat het "GZV-Artikelnummer: 100151" [55c], [resp. 100152 [55c], en 100153 [75c]] en "Aanvang Verkoop 8 Mei 1990".

Bij de 55c heeft het modelvel, dat voor accoord is getekend op 26 maart 1990, een wat afwijkende layout. Telcijfers, L/R + 1'en en "GZV .." staan zodanig dat het zegelbeeld met de basis naar rechts is. Het L-vel staat ook echt links, en het R-vel rechts. De Brunner-balk op de onderrand. "Aanvang verkoop .." strekt zich uit tot onder zegel 95. De verkeerde stand van de randbedrukking is opgemerkt en 3 nieuwe platen zijn vervaardigd. Dit maal vergelijkbaar met de beide andere waarden. Tot overmaat van ramp is toen per ongeluk de aanvangsdatum van de Europa-zegels [12 juni 1990] op de velrand terecht gekomen. Deze fout is verholpen door in boekdruk een zwart blokje over de foutieve datum en de goede datum onder zegel 95 aan te brengen!

Het modelvel van de 65c was voor accoord getekend op 22 februari 1990 en ongeperforeerd. Dat voor de 75c op 2 april 1990.

De oplagevellen hebben kamperforaat 13 1/4:12 3/4 24/16 tanden horizontaal/verticaal, en drie velranden geheel doorlopend geperforeerd, de linkerrand niet.

Het papier is fosforescent offsetpapier van Harrison and Sons, HS6 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↕ .

Het papierdoorzicht is I-45/45 voor de 55c en 75c met glansdiagonalen -60/40 resp. IIIp met glansdiagonalen -70/30 graden voor de 65c. Althans wat de modelvellen betreft. De oplagevellen van de 75c hebben een ander papierdoorzicht: III-80, de oplagevellen van de 55c en 65c zijn niet anders dan de modelvellen.

De gom is door Joh. Enschede aangebracht: D2b.

Nieuwe plaat voor groen bij de 65c Rotterdam:

In Pro-fil werd duidelijk gesteld dat mogelijk bij de 75c Rotterdam een kleurplaat was vervangen, maar dat dat niet het geval was bij de 55 en 65c. Al op de dag van uitgifte werd uit Noord Holland de 65c [!] met de groene plaat vervangen gemeld. Plaatnummer groen 2 dus. Het in Haarlem bij Zegelwaarden aanwezige modelvel dat op de plaatwisseling betrekking heeft is voor accoord getekend op 10 april 1990. Het papierdoorzicht is I-45 met glans -45/45.

V.O.C. en Sail 1990:

Op 3 juli verschijnen 2 zegels met een scheepskundig thema de 65c VOC-schepen, de 75c Sail Amsterdam. De zegels zijn gedrukt in drukvellen ter grootte van 2x een loketvel van 10x10, op de Roland 362 in 4 kleuren in een drukgang. De zegels zijn gedrukt in de kleuren blauw, geel, magenta en zwart. Voorzien van raster 100 zijn de kleuren bij de 65c zwart onder 45 graden, blauw onder 80 resp. 70 graden, magenta onder 10 resp. 30 en 45 graden en geel onder 10 graden. Met name de rastering bij "65" en "VOC" staat onder een andere hoek dan de rest van de tekening in dezelfde kleur. Bij de 75c is dat blauw onder 10 graden, magenta en zwart onder 45 graden, en geel onder 20 graden.

De randverschijnselen zijn als volgt:

Telcijfers in zwart 1-10 links, 10-1 rechts.

Paskruizen naast de zegels 1 en 91 van het linkervel, en naast de zegels 10 en 100 van het rechtervel.

Naast rij 3 links van het linkervel een horizontale streep en rechts van het rechtervel krabbels met de naam van de drukker.

Onder de zegels 99-100 staan een zwarte L of R gevolgd door een aantal 1-en: blauw, geel, magenta en zwart, van links naar rechts.

Op de ondervelrand staat de Brunner-balk [de Druckkontrollstreifen] die net als de streep en krabbels naast rij 3 op de loketvellen niet te zien zullen zijn.

Onder de zegels 91-96 staat het "GZV-Artikelnummer: 100156" [65c], [resp. 100157 [75c], en "Aanvang Verkoop 3 juli 1990".

Het modelvel van de 65c was voor accoord getekend op 23 april 1990 en ongeperforeerd. De magenta plaat was al snel aan vervanging toe gezien het "accoord na vervanging rood plaat" en de aanwezigheid van ongedateerde drukvellen met zowel L/R 1121 [1500 vel] als L/R 1131! Het modelvel van de 75c op 12 april 1990. De blauwe plaat is al snel twee keer vervangen net als de magenta plaat bij de 65c. Modelvellen 18 april 1990 [L/R 2111] en 20 april 1990 [L/R 3111].

Welke combinaties aan de loketten komen is nog niet geheel duidelijk. Van de 75c waren geperforeerde oplagevellen met zowel 1111 als 2111 aanwezig in Haarlem.

De oplagevellen hebben kamperforaat 12 3/4:13 1/4 16/24 tanden horizontaal/verticaal, en drie velranden geheel doorlopend geperforeerd, de onderrand niet.

Het papier is fosforescent offsetpapier van Harrison and Sons, HS6 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↔ .

Het papierdoorzicht is III-80 met glansdiagonalen -45/45 voor alle drukvellen en oplagevellen in Haarlem behalve voor de 75c met L/R 1111 welke I-45 had met glansdiagonalen -60/40.

De gom is door Joh. Enschede aangebracht: D2b.

Ongetande December-zegels 1989:

Al eens eerder zijn in deze rubriek zegels beschreven waarbij het scheerperforaat [op de GOEBEL] niet is aangebracht. Een kinderzegel-blok van 1988 werd in het januari 1989 nummer van NMPh [pag. 19] afgebeeld zonder perforatie. Dit keer een blok van de December kortingzegels van 1989 [zie afbeelding].

Prins Bernhard fonds briefkaart 55c:

Op 10 augustus komt een speciale briefkaart uit ter gelegenheid van het 50 jaar bestaan van het prins Bernhard fonds. Het ontwerp is van Josje Pollman uit Amsterdam.

De briefkaart is uitgevoerd in 5 kleuren offset op de Roland Favorit 362 in twee drukgangen: groen, geel, paars, en donkerblauw, resp. rood en de fosforbalk.

Het drukvel is 6x6 kaarten groot. Op de linker- en rechtervelrand naast elke kaart paskruizen [ter hoogte van "Briefkaart"], en tussen elke kaart snijlijnen. De bovenvelrand eveneens met tussen elke kaart een snijlijn.

Op de ondervelrand twee Brunner-balken, waarbij de onderste alleen in rood.

Een enkele kleur is gerasterd 100: paars onder een hoek van 40 graden. Dat paars is echter in het tekstgedeelte van de kaart zonder enig raster.

Het modelvel is voor accoord getekend op 2-mei-1990.

Voor de kaarten is wit karton gebruikt met een kartonrichting ↔ .

De oplage is gesteld op 3 miljoen stuks.

Honderd Jaar Oranjevrouwen op de Troon: 150 cent:

Op 5 september verschijnt de zegel ter gelegenheid van 100 jaar Oranjevrouwen op de Troon: Regentes Emma, Koningin Wilhelmina, Konigin Juliana en Koningin Beatrix, in een waarde van 150 cent. De zegels zijn gedrukt in drukvellen ter grootte van 2x een loketvel van 5x10, op de Roland 362 in 7 kleuren in twee drukgangen. De kleuren zijn zilver, oranje, rood, blauw, goud, en 2x zwart. Voorzien van raster 100 is de kleur zwart-1 onder 75 graden, en zilver onder 45 graden. Zwart-1 is voor de portretten, zwart-2 voor de jaartallen.

De randverschijnselen zijn als volgt:

Telcijfers in zwart-1 1-10 links, 10-1 rechts. Paskruizen links van de zegels 1 en 46 van het linkervel, en rechts van de zegels 10 en 50 van het rechtervel. Onder de zegels 49-50 staan een zwart-1 L of R gevolgd door een aantal 1-en:

zilver, [plaats voor een ontbrekende oranje], rood, zwart = zwart-1+blauw+rood, goud, zwart-1, en zwart-2, van links naar rechts. Op de ondervelrand staan twee Brunner-balken die op de loketvellen niet te zien zullen zijn. De bovenste in zwart-1, blauw, rood en zilver, de onderste in oranje, zwart-2, en goud. Op het rechtervel staan krabbels ver rechts van rij 2. En ver links van rij 2 op het linkervel een horizontale streep.

Onder de zegels 46-47 staat het "GZV-Artikelnummer: 100158", en onder 48-49 "Aanvang Verkoop 5 September 1990". Alles in zwart-1.

Het modelvel is getekend voor accoord ["behoudens korrekte stand oranje plaatnummer"] getekend op 11 mei 1990, en is ongeperforeerd.

De oplagevellen hebben kamperforaat 13 1/4:12 3/4 24/22 tanden horizontaal/verticaal, en drie velranden geheel doorlopend geperforeerd, de onderrand niet.

Het papier is fosforescent offsetpapier van Harrison and Sons, HS6 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↔ . papierdoorzicht: IIIp met glans -45/45.

Nogmaals de 55c Rotterdam:

Bij de 55c Rotterdam was de aanvangsdatum van de Europa-zegels [12 juni 1990] op de velrand terecht gekomen en deze fout was verholpen door in boekdruk een zwart blokje over de foutieve datum en de goede datum onder zegel 95 aan te brengen! Desondanks bestaan er vellen waarbij men in de opzet niet geheel geslaagd is. Het blokje is namelijk iets te hoog terecht gekomen waardoor de oorspronkelijke datum nog goed zichtbaar is. Zie afbeelding!

De jacht op de VOC en Sail plaatnummers:

Wie de afbeeldingen in het vorige maandblad als richtlijn hield voor welke combinaties problemen zouden geven kwam goed uit. Van de 75c L met alleen 1'en is nog melding binnen gekomen. De 65c met alleen 1'en zijn mondjesmaat bekend geraakt.

De twee papiersoorten welke in Haarlem waren aangetroffen bij de 75c zijn aan de loketten nog slechts bij de 65c gevonden. In tweede instantie bleek het LR 1131 vel in Haarlem van de 65c ook I -45/45 te hebben en niet III-80 zoals eerder gemeld.. In het volgende nummer hopelijk een completer beeld van gevonden plaatnummer-combinaties en papiersoorten! .page Mondiale 1990:

Voor de tweede keer is de voorbereiding van een Nederland Wereldkampioen Voetballen postzegel vergeefs geweest. In 1974 waren de zegels kant en klaar maar door de teleurstellende resultaten konden de vellen op een na [overigens onlangs in het PTT-museum te zien geweest] vernietigd worden. Dit jaar was door PTT Post directeur Scheepbouwer een toezegging gedaan dat als het Nederlands Elftal er in mocht slagen te winnen er een speciaal zegel zou komen. De voorbereidingen voor een zegel dat de dag na de finale in omloop zou moeten komen waren behoorlijk ver gevorderd op het moment dat het mis ging. In het persbericht dat 26 juni 1990 verscheen is sprake van al een miljoen exemplaren gedrukt. Alle zegels op een vel van 100 na zijn vernietigd, dat ene vel is t.z.t. bestemd voor het PTT-Museum.

De zegel van 75c ontworpen door Ton Michiels uit Den Bosch is gedrukt in 5 kleuren rasterdiepdruk op de GOEBEL in dubbelvellen van 2x10x10. Gebruikt zijn de kleuren zwart, oranje, geel, blauw en magenta. Het bewuste vel dat in Haarlem bij de Dienst Zegelwaarden nog aanwezig is, is een gehalveerd modelvel. Het R-vel met een bovenrand waarop nog de "L" met vijf 1-en.

Telcijfers links 1-10 en rechts 10-1 in zwart, paskruizen in de onderhoeken naast zegels 91 en 100. "GZV-Artikelnummer 100164" onder zegels 91-92, "Aanvang verkoop: 9 juli 1990" onder zegels 93-94. In de bovenrand tussen L-vel en R-vel horizontale registerblokken in de kleuren geel [boven 4], magenta [boven 4/5], blauw [boven 5], zwart en magenta [boven 6], oranje [boven 7], en magenta [boven 7]. Een schuine magenta balk boven zegel 8. L/R met vijf 1'en onder zegel 100, in de kleuren zwart [L/R], en de 1-en in zwart, oranje, geel, blauw en magenta. Op de rechtervelrand verticaal trapsgewijs in intensiteit toenemende balken: oranje naast de brug tussen L- en R-vel, blauw naast rij 2, geel naast rij 4, en magenta naast rij 6.

Het modelvel is voor accoord getekend op 29 mei 1990.

Het vel heeft scheerperforaat 14:12 3/4 25/16 tanden horizontaal/verticaal, en de zijranden met twee gaten doorlopend, de boven- en ondervelrand geheel doorlopend.

Het papier is fosforescent rasterdiepdrukpapier van Harrison and Sons, HS3 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↕ , het papierdoorzicht is : IIIp met glans -45/45.

De drukrichting is B, en bij nadere beschouwing blijkt dat voor dit zegel nog al wat technische innovatie is verricht.

De reeds eerder aangekondigde invoering van de gegraveerde cylinders zou met dit Voetbal-zegel een aanvang hebben genomen. Duidelijk is bij alle kleurcylinders het van de Belgische postzegels zo bekende ruitvormige rasterbeeld te zien. Zwart en blauw zijn heel fijn gerasterd [150?] met een duidelijk liggende Wybert, magenta heeft ook een liggende ruit echter wat grover [80?]. Oranje en geel hebben staande Wybertjes en net als bij de magenta cylinder een grof raster [80?]. Bij de grovere rasters zijn de Wybertjes niet erg sterk van een vierkant

afwijkend, bij de fijnere rasters wel. Ook nijgt het magenta qua fijnheid wat meer naar het zwart en blauw.

Bj de productie van de belgische zegels waren er het eerste jaar wat problemen met een niet geheel regelmatige druk. Met behulp van statische

electriciteit is dat sindsdien verholpen. Het voetbalzegel vertoont een soortgelijke happerige druk. De cijfers en letters van "100164" en "9 juli 1990" zijn afwijkend van de rest van de belettering en opgebouwd uit rechthoekige blokjes.

Welke zegels nu als eerste met gegraveerde cylinders zal verschijnen zullen we noeten afwachten. Ook of GZV-artikelnummer 100164 nog gebruikt gaat worden [100162 Kind 75c, 100163 7.50 Beatrix].

Het Alarmnummer 06-11 65 cent:

Op 9 october verschijnt de zegel ter gelegenheid van het landelijk beschikbaar zijn van het speciale 06 alarmnummer. De zegels zijn gedrukt in drukvellen ter grootte van 2x een loketvel van 10x10, op de GOEBEL 5-kleuren rasterdiepdrukpers. De kleuren zijn beige, donkerblauw, oranje, groen en zwart. De rastermaat is 125, de drukrichting is R.

De randverschijnselen zijn als volgt:

Telcijfers in zwart-1 1-10 links, 10-1 rechts. Paskruizen boven zegel 1 en onder zegel 91 van het linkervel, en boven zegel 10 en onder zegel 100 van het rechtervel. Onder de zegels 99-100 staan een zwarte L of R gevolgd door een aantal 1-en:

beige, donkerblauw, oranje, groen, en zwart.

Onder de zegels 91-93 staat het "GZV-Artikelnummer: 100159", en onder 94-96 "Aanvang Verkoop 9 October 1990". Alles in zwart.

Op alle zijranden halverwege het vel staat een zwarte snijbalk in de vorm van een aambeeld. Op de cylinder dus in totaal 2 stuks.

Op de bovenvelrand, zowel van het linker- als het rechtervel, staan verticale registerbalken:

boven zegel:

beige 3 donkerblauw 4 oranje 5 donkerblauw 6 zwart 7 donkerblauw 8

Verder nog een schuine donkerblauwe balk boven zegels 8/9.

Het modelvel is getekend voor accoord op 14 mei 1990, en is geperforeerd.

De velranden lopen links en rechts geheel door, de boven- en onderranden hebben elk twee gaten. Het perforaat is de gebruikelijke scheerperforaat op de GOEBEL: G = 12 3/4:14 16/25 tanden horizontaal/verticaal.

Het papier is fosforescent rasterdiepdrukpapier van Harrison and Sons, HS3 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↔ . papierdoorzicht: IIIp met glans -60/40.

Kind 1990:

Op 7 november verschijnen de jaarlijkse kinderzegels, dit keer onder het motto: Kind en hobby. Uitgegeven worden 3 waarden [55c+25c, 65c+35c, en 75c+35c] in loketvellen van 10x10 resp. een combinatie van de zelfde waarden in een blokje: 75c, 65c, 55c, 65c, en 75c boven elkaar. De hobby's zijn sport [55c], computer [65c] en verzamelen [75c]. De zegels zijn gedrukt in drukvellen ter grootte van 2x een loketvel van 10x10, op de Roland 362 in 4 kleuren in een drukgang [65c en 75c] resp. op de Heidelberger in 5 kleuren in een drukgang [55c]. De kleuren zijn zwart, oranjerood, geel en blauw [65c, 75c]. resp. zwart, groen, oranjerood, geel en blauw [55c]. Voorzien van raster 100 zijn de kleuren oranjerood onder 15 graden, zwart onder 45 graden, en blauw onder 75 graden. Geel onder 0 graden [?], is niet goed te zien, groen is niet gerasterd. De grote vlakken groen [55c], rood [65c] en blauw [75c] zijn ongerasterd.

De randverschijnselen zijn als volgt:

Telcijfers in zwart-1 1-10 links, 10-1 rechts. Paskruizen boven de zegels 1 en 10 van het bovenvel [=R-vel], en onder de zegels 91 en 100 van het ondervel [=L-vel]. Onder de zegels 99-100 staan een zwarte L of R gevolgd door een aantal 1-en:

zwart, oranjerood, geel en blauw [65c, 75c] resp. zwart, groen, oranjerood, geel en blauw [55c], van links naar rechts.

Op de linkervelrand staan 1 resp. 2 [55c] Brunner-balken die op de loketvellen niet te zien zullen zijn. De rechterbalk bij de 55c is groen.

Onder de zegels 91-92 staat het "GZV-Artikelnummer: 100160" [55c, 100161 65c, 100162 75c], en onder 93-94 "Aanvang Verkoop 7 November 1990". Alles in zwart.

De modelvellen zijn getekend voor accoord op 29 mei 1990 [65c], 31 mei 1990 [75c], en 6 juni 1990 [55c], en zijn ongeperforeerd.

De oplagevellen hebben kamperforaat 13 1/4:12 3/4 24/16 tanden horizontaal/verticaal, en drie velranden geheel doorlopend geperforeerd, de linkerrand niet.

Het papier is fosforescent offsetpapier van Harrison and Sons, HS6 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↕ , papierdoorzicht: III-80 met glans -45/45.

De blokjes zijn gedrukt in 5 kleuren offsetdruk op de Heidelberger in drukvellen van 7x2. Op de bovenrand staan verticale lijnen tussen elk blok en een kruis met daarop een driehoekje en kruisje boven elk blok. Op de ondervelrand iets dergelijks maar met driehoekje en kruisje onder het kruis, onder elk blok. Op de zijranden horizontale snijlijntjes tussen elk zegel resp. een dikkere horizontale lijn tussen de beide rijen blokken. Brunner-balken waren op het modelvel niet [meer] te zien. Het modelvel was voor accoord getekend op 21 mei 1990 en ongeperforeerd.

Het drukvel van de blokken heeft kamperforaat 14:12 3/4 25/16 tanden horizontaal/verticaal, en drie velranden geheel doorlopend geperforeerd, de onderrand niet.

Het papier is fosforescent offsetpapier van Harrison and Sons, HS6 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↔ , papierdoorzicht: III-80 met glans -45/45.

De zegels uit de blokjes zijn aan de hand van perforaat en papierrichting te onderscheiden van de zegels uit de loketvellen!

100 jaar Oranjevrouwen:

Reacties van lezers komen meestal per post binnen, een enkeling weet me telefonisch te benaderen. De voor de lezer wel zeer duurste reactie kwam afgelopen weekend. Uit Regina, Canada belde F. Rummens om te vragen hoe het zat met de in het maandblad opgegeven perforatiemaat van het 100 jaar Oranjevrouwen zegel. Bestond er misschien een tweede tanding?

Frans kon gerust gesteld worden. De opgave in de rubriek was foutief. Door vakanties was het niet meer gelukt om nadat ik de ongeperforeerde modelvellen had mogen zien in Haarlem nog een keer terug terug te komen om de geperforeerde oplagevellen te bekijken. Telefonisch was me echter uit Haarlem verzekerd dat het bij dit zegel ging om hetzelfde formaat en perforaat als bij het jubileumzegel van Kon. Juliana in 1973.

Niet alleen de rubriek Nederland heeft de verkeerde gegevens vermeld ook het blad Pro-fil doet dezelfde verkeerde opgave. Bij de 1973 Juliana-zegel gaat het om zegelformaat Z op een Grover perforeermachine, 38.9x38.9mm, kam 12.85:12.34 25/24, terwijl het bij de Oranjevrouwen gaat om formaat V op een Grover perforeermachine. Eind jaren '60 werd dit formaat in het kammenboek opgegeven als 39.0x39.0mm met maat 13 1/3:13 1/3 26/26, een hart op hart afstand van 1.50mm tussen de perforatiepennen. Dit zegelformaat werd niet bij de zegels van Nederland en Overzee gebruikt maar wel al vanaf 1965 bij andere landen waarvoor Joh. Enschede en Zonen zegels heeft gedrukt: b.v. Luxemburg. Volgens opgave van Zegelwaarden thans is het formaat dat voor de zegel gebruikt is het V-formaat met 38.89x38.89mm. D.w.z. praktisch gelijk aan het Z-formaat. De perforatiemaat omrekenend komen we dan uit op 13.371 ofwel net tussen 13 1/4 en 13 1/2. Daar 13.375 met 26 tanden uitkomt op 38.878mm, en 38.89 betekent dat de perforatiemaat net iets grover is dan 13.375 moet afgerond worden op 13 1/4. Hetzelfde resultaat als bij de oorsrponkelijke opgave uit het kammenboek!