De Postwaardestukken sinds 2 juli 2001

Alle sinds juli 2001 tot mei 2004 uitgegeven postwaardestukken zijn in offset gedrukt bij Walsall Security Printing in Walsall, bij Birmingham, UK. Daarna nam Joh. Enschedé Security Printing in Haarlem het over.

De briefkaarten en de adreswijzigingskaarten werden aanvankelijk aan elkaar - in stroken - gedrukt met direct daaraan vast een deel waarmee de - gevouwen en dichtgeplakte - strook kon worden opgehangen. De kaarten zijn onderling te scheiden door ze langs een fijne perforatie-lijn te scheuren.

Geheel los daarvan werden adreswijzigingskaarten op A6 formaat in vellen van A4 gedrukt.

De priority-bladen werden eerst nog steeds bij Casparie cq WILO Vianen verwerkt tot hangboekjes.

Begin december 2002 echter werden hang&sell producten ingevoerd met 10 losse kaarten in cellofaan verpakt tegen een kartonnen achterkant - veeleer weer een 'hangzakje'.

De twee 'duale' hangboekjes zijn al op de dag van uitgifte [02.07.2001] gemeld, de twee 'euro' boekjes zijn zeker niet op 02.01.2002 beschikbaar geweest. Niet alleen de drukte rond het inleveren van guldens maar ook het eerst willen/moeten uitverkopen van de oude voorraad zorgde daarvoor. Pas medio januari komen de eerste meldingen.

De geintegreerde hangboekjes kaarten bij Walsall Security Printing in offset gedrukt heb ik al in het juli 2001 nummer van Philatelie summier beschreven. Te summier gezien de reactie in de rubriek postwaardestukken van augustus/september 2001. De kaarten uit een set van 5 bleken te onderscheiden qua manier van afscheuren en hoogte van de kaart. De 4 bovenste kaarten hebben zowel boven als onder een perforatie-lijn, de onderste kaart alleen bovenaan en is aan de onderkant gesneden. Bij de bovenste adreswijzigingskaart loopt het 'geel' van de achterzijde' niet geheel door aan de bovenkant. Ook zijn vaak restjes 'groen' te zien aan de bovenkant. De hoogtes variëren - d.w.z. de afstand tussen de ril-lijnen:

bij de briefkaarten: 100, 100, 98, 96, 96 en 94mm [van boven naar beneden]
bij de adreswijzigingskaarten: 100, 100, 96, 96, 98 en 94mm [van boven naar beneden]

In aflevering van december 2001 van 'Postwaardestukken' in Philatelie werd een nieuw oplage gemeld van de adreswijzigingskaarten. Daarbij was de onderste kaart van de 5 niet meer 94mm hoog, doch 96mm. Ook zou de fosforbalk lichter van kleur zijn en wat dichter tegen het 'zegel' aan gedrukt. Was er sprake van een tweede oplage of ging het slechts om een geringe variatie waarbij gedacht moet worden aan het iets minder scherp schoonsnijden van de drukvellen. Het drukvel immers bestond uit 3 stroken van 5 kaarten naast elkaar. De onderste kaart was duidelijk korter dan de overige kaarten uit het boekje.

De drukvellen zoals ik die begin juni 2001 heb gezien in het Museum voor Communicatie [enkele dagen eerder mocht ik ze slechts van een afstandje zien in Walsall] gaven het volgende beeld:

Aan de voorzijde op de rechterrand de Brunner-balk, op de achterzijde op de linkerrand. Tussen de kaarten zitten op alle zijden dubbele snijlijnen, op de hoeken twee haaks op elkaar staande. Op de boven- en onderrand halverwege elke kaart een soort fragment van een paskruis. Het modelvel is geaccordeerd [Approved] op 23.05.2001. De offset-platen zijn gerasterd met rastermaat 100 en onder verschillende rasterhoeken: magenta 45, geel 0, zwart 15 en cyaanblauw 75 graden. Rood en donkerblauw ongerasterd.

De stroken worden als op een bepaalde manier gevouwen [de omschrijving 'harmonica' in de Philatelie rubriek is niet juist] en met plakpunten dichtgeplakt tot een hangboekje. De bewerking na het drukken geschiedde op een aparte door WSP ontworpen machine, waarvan ik geen detail-foto's mocht maken. De vouwstand zoals afgebeeld op in Philatelie van juli 2001 op pag. 638 [dubbele 'M') klopt niet. De tweede kaart van boven is met 2 lijmpuntjes bevestigd aan het bovenste gedeelte van het iHB. Bij de gesuggereerde harmonicastand zou dat de eerste kaart moeten zijn. In feite loopt het vouwen nog iets ingewikkelder - als we afstanden scheiden door ',' en een verandering van vouwrichting met ';' aangeven dan krijgen we de volgende beelden:

100, 100, 98, 96; 96, 94: alles behalve de volgende
100, 100, 98, 96; 96; 94: alleen de Euro briefkaart met grove ril: 02c heeft 2x een vouwrichtingsverandering
100, 100, 96, 96; 98, 94 (of 96): alleen de duale adreswijzigingskaarten: 01a en 01b

Ten aanzien van de tweede oplage van de adreswijzigingskaarten zoals in de rubriek Postwaardestukken van Philatelie werd beschreven moet in acht worden genomen dat nog iets heel anders speelde.

Zowel bij de zegels als bij de postwaardestukken is in de meeste gevallen sprake van tweezijdige bedrukte producten in meerdere kleuren. De zegels in rasterdiepdruk kunnen tot 9 kleuren krijgen [incl. het fosfor] op resp de 8- of 9-kleuren Chesnut-persen. Bij mijn bezoek aan Walsall in 1998 sprake van 2 belangrijke offset-persen:

in 1990 was het machinepark uitgebreid met een Duitse 5-kleuren offset-pers, en in 1997 met een 6-kleuren Man Roland 300 offset-pers.

Bij mijn bezoek in juni 2001 kreeg ik de indruk dat slechts de diepdruk-afdeling was uitgebreid cq uitgebreid ging worden [met de persen van Hélio Courvoiser] en dat er bij de offset-afdeling niets was toegevoegd.

Uitgaande van het gegeven dat per kant van het karton slechts tot 6 kleuren wordt gedrukt en dat als daarna ook nog de andere kant moet worden bedrukt de juiste onderlinge afstemming van de platen zeer kritisch wordt. Bij meerkleuren-druk wordt vaak gekozen voor 4 proces-kleuren [cyaan, magenta, geel en zwart] met evt. steunkleuren [vaak aangeduid met hun Pantone / PMS-nummers]. Alle producten sinds 02.07.2001 zijn voorzien van de combinatie donkerblauw+rood waarin tekst en het PTT-logo. Rood is meestal de combinatie magenta+geel, en donkerblauw de combinatie cyaan+magenta, maar in een aantal gevallen is gekozen voor aparte kleuren rood en donkerblauw.

Bij de adreswijzigingskaarten was zowel de voorzijde [met de zegelbeelden] als de achterzijde [met een okergele linkerkant waarop tekst] uitgevoerd met proces-kleuren. Dus in het totaal 2x cyaan, magenta, geel en zwart plus naast het zegelbeeld de fosfor als 9e kleur. Aan beide zijden was de rastering te zien: cyaan 75, magenta 45, geel 0 en zwart 15 graden.

Bij de tweede oplage echter is voor de voorzijde van de kaart nog steeds sprake van proces-kleuren, maar de achterzijde is nu met steunkleuren uitgevoerd: rood, donkerblauw, okergeel en zwart. Aan de kaarten zelf is het verschil alleen te zien aan de achterzijde waar het okergeel nu egaal is terwijl het voorheen was opgebouwd uit geel met daaroverheen een gerasterd magenta. De onderste kaart is inderdaad iets langer - nog steeds glad aan de onderzijde - en laat soms een stukje 'wit' onder het 'okergeel' zijn met een restantje van een paskruis. Bij de adreswijzigingskaarten die een opgebouwd 'okergeel' hebben aan de achterzijde is zoiets nog niet waargenomen. Ze waren altijd schoongesneden en dus iets korter.

Bij de eerste oplage vertoont het hangoog 4 hechtpunten - 2 links en 2 rechts halverwege de zijstukken van het hangoog - type 1. Bij de tweede oplage zijn er slechts twee hechtpunten die diagonaal ten opzichte van elkaar staan en nogal 'grof' ogen in vergelijking met de eerdere hechtpunten - type 3.

Het onderscheid naar de kleur van de 'lucht' op de linkerhelft van de kaart lijkt een weinig zinvol kriterium. Zowel de 'helderblauwe' als de 'grijsblauwe' lucht komen voor bij de eerste oplage. De tweede oplage ken ik slechts met 'grijsblauw'. Een aspect dat kennelijk wel - samen met de afmeting van de onderste kaart - meespeelt is de 'kleur' van de fosforbalk. Eerst 'iets gelig' later 'wit'.

Bij de duale briefkaarten is niet veel variatie gevonden. De voorzijde van de strook heeft de kleuren: rood, donkerblauw, cyaanblauw, geel en zwart - cyaanblauw is gerasterd onder een hoek van 75 graden. De achterkant heeft slechts rood en donkerblauw voor het bovenste stuk van de strook, niet voor de afzonderlijke kaarten want die zijn immers blanco.

De hangogen van de briefkaarten hebben alle 4 of 5 hechtpunten - hangoog type 1 of type 2. Het vijfde hechtpunt zit midden onderin. De kaarten met de 4 hechtpunten hebben een 'iets geliger' fosforbalk, die met 5 een 'wittere' balk. Vooralsnog lijkt dit steeds op te gaan.

De 1,95 euro boekjes zijn geheel anders vooral qua karton. Hadden de f 4,25 boekjes een vrij glad aandoende kartonsoort, die onder de UV-lamp nauwelijks wit oplichtte, de euro-boekjes lichten sterk 'wit' op. Het karton voelt ruwer aan en is duidelijk dikker: 0.22mm tegenover 0.16 mm. Bij de adreswijzigingskaarten is het okergeel niet opgebouwd, maar egaal.

De 4x Adreswijzigingskaarten in A6-formaat met de 'duale' waardeaanduiding zijn gedrukt in offset in vellen van 4x4, met een Brunner-balk op de bovenvelrand. Ze zijn bij WSP al in A4-vellen [2x2 kaarten] gesneden.

De euro-A6-kaarten hebben aan de voorzijde 3-kleuren offset: zwart, donkerblauw en oker, aan de achterkant alleen oker. De zwarte teksten incl. de individuele adresgegevens zijn erop gespoten! Er waren aanvankelijk twee varianten: e-mail boven internet resp. andersom. In 2003 is er verder geëxperimenteerd met het loslaten van 'vaste rubrieken'.

Na juni 2002 zijn van de Adreswijzigingskaarten de hangboekjes verschenen met het nieuwe TPGPost logo. De tekst op de achterkant is niet aangepast - heeft nog steeds PTTPost. Nieuw was wel de 'grove' rillijn: 1.0mm. h.o.h. in plaats van 0.5mm h.o.h.

Ook bij de euro briefkaarten verscheen de 'grove' rillijn op de proppen.

Vanaf 12 december 2002 werden geleidelijk de hangverpakkingen van 5 Briefkaarten en 5 Adreswijzigingkaarten vervangen door hangverpakkingen met erin 10 losse kaarten in cellofaan verpakt tegen de achtergrond van een kaart. Een hanggat met 1 hechtpunt middenonderin, meestal is de inhoud al eruit gevallen en tussen het cellofaan. Product-barcodes +9067 [briefkaarten] en +9074 [adreswijzigingskaarten]. Artikelnummers: 225103 resp. 225206.

De kaarten zijn nog steeds gedrukt in offset bij Walsall Security Printing. De briefkaarten in de kleuren: zwart, cyaanblauw en geel. De adreswijzigingskaarten met een voorkant in zwart, okergeel en donkerblauw, en een achterkant in okergeel en zwart. Niet alleen ontbreken nu de scheurperforaties, maar bij de adreswijzigingskaarten is het gerasterde rood aan de voorkant vervallen.

Waar het sealen gebeurt is niet duidelijk. In Walsall of bij WILO in Vianen? WILO had in het verleden wel vaker setjes postwaardestukken geseald.

Op 2 januari 2003 verscheen ook een gesealde set van 10 luchtpostbladen van 50c. Er was geen hanggat. Sommige kantoren hadden om de set te kunnen ophangen er een eigen plastic 'euroloch' aan bevestigd. Later verscheen toch nog de set met een hanggat net als bij de adreswijzigingskaarten en de briefkaarten. Inmiddels is duidelijk geworden dat ook van de adreswijzigingskaarten en briefkaarten sets moeten bestaan waarbij geen hanggat aanwezig is. Gemeld waren de 'briefkaarten' van uit Den Haag [Kerkplein]. En inmiddels ook van Voorschoten - Noord Hofland.

De prioritybladen Zaanse Schans van 120c/54c zijn gedrukt in offset in vellen van 2x2. Het drukvel heeft aan de linkerkant een Brunner-balk en voorzien van snijlijnen bovenaan, halverwege en onderaan. Paskruizen halverwege op de linkerrand resp. op de bovenrand. Het modelvel is geaccordeerd [Approved] op 14.05.2001. De offset-platen zijn gerasterd met rastermaat 100 en onder verschillende rasterhoeken: magenta 45, geel 0, zwart 15 en cyaanblauw 75 graden.

Ze zijn later in Nederland met 5 bladen tegelijk geassembleerd tot hangboekjes. De hangboekjes zelf zijn in de eerste week van juni 2001 bij Casparie in Almere gedrukt en daar gestanst. Met het verwijderen van de inhoud van de hangogen was enige tijd gemoeid daar dat was uitbesteed aan een penitentiaire inrichting. Op 15 juni werden de 'schapkaarten' vervoerd naar WILO Vianen voor de verdere verwerking.

Bij de hangboekjes van de Priority-bladen is in de pre-press fase een foute codering voor de Euro-tekens geslopen. Dit werd pas opgemerkt toen de hangboekjes op 2 juli aan de postkantoren kwamen. Nog dezelfde week - op vrijdag 6 juli - werd door Casparie Almere een nieuwe oplage van 46.000 gedrukt. Van de eerste oplage van 80.000 waren er al 34.000 gedistribueerd. Op 9 juli werden de nog niet gestanste drukvellen doorgestuurd naar het bedrijf Grafistans in Eemnes. Daar werd de volgende dag begonnen met het stansen. De drukvellen van 4x2 werden eerst gehalveerd in vellen van 2x2 en daarna in de stansmachine 3-zijdig gestanst. Op een apart snijapparaat werden de 'schapkaarten' losgesneden. De losse schapkaarten dienden daarna nog in Eemnes te worden ontdaan van de inhoud van de hangogen. Overigens is het zeer eigenaardig en nogal onfair dat van Casparie wel geeist werd om de hangogen te verwijderen terwijl dat van Walsall nooit is gevraagd! Op vrijdag 13 juli konden de schapkaarten door naar WILO Vianen voor verdere verwerking.

Op 2 januari 2003 verscheen ook een gesealde set van 10 luchtpostbladen van 50c. Bijzonder is het feit dat er een tariefsverlaging is opgetreden. Van 54c naar 50c.

De ingesloten kaart vermeldt: '10 Prioritybladen € 5,00'. Er was geen hanggat. Sommige kantoren hebben om de set te kunnen ophangen er een eigen plastic 'euroloch' aan bevestigd. Aan de achterkant een sticker met o.a. de product-barcode +8848, en het artikelnummer: 235501.

Medio maart 2003 echter kwamen van de '10 Prioritybladen' ook sets met hanggat te voorschijn. Verder alles hetzelfde.