|
Op 20 mei 2003 kwam TPG Post met de 'verrassings-zegels' van dit jaar. Een verrassing die voortijdig uitlekte. En waarom ook niet? Origineel onbedrukt postzegel-papier zou in beginsel gebruikt kunnen worden bij het vervaardigen van valse zegels ten nadele van de post cq de verzamelaar. Om dit risico te verkleinen werden de velranden meestal smal/laag gehouden en bedrukt. Brede onbedrukte velranden - berucht zijn die van Ned. Indië en Indonesia in de jaren '40/'50 - kunnen nog aantrekkelijker worden als de velranden doorgeperforeerd zijn nog en er als het ware blanco 'postzegels' ontstaan. Bij de Nederlandse zegels is dit zeer zelden voorgekomen, bij de
Oostenrijkse zegels daarentegen was het in de jaren |
In 1995 maakte de Oostenrijkse post een eind aan deze mogelijkheid tot 'zelfwerkzaamheid' en plaatste zelf gedrukte motieven of de velranden. De volgende stap zou zijn het publiek - tegen betaling - de mogelijkheid te bieden om onbenutte velranden te laten bedrukken. En nog een stap verder om bewust ruimte te creëren op de zegel-vellen waar bedrukking kon plaats vinden. We zien dit de afgelopen 5 jaar gebeuren bij de zegels van b.v. Australië [sinds maart 1999], België [sinds 2001] en Canada. Hoewel de posterijen heel bewust spreken van personalised, persoonlijke of gepersonaliseerde postzegels zijn de speciaal bedrukte lege plaatsen in een vel met postzegels nooit zelfstandig geldig voor frankering en dus ook geen postzegels. In België werd begonnen met een vel van 15 postzegels [postman uit de 16e eeuw] plus 15 aanhangsels [foto's van de bezoekers van de tentoonstelling op de Belgica 2001] te laten vervaardigen tegen een méérprijs van 145F [bovenop 15x17F = 255F]. Bij deze zegel ging het al om een andere velopmaak dan het origineel [in vellen van 12]. Waarmee de België specialist vast zat aan twee versies voor zijn/haar verzameling! |
|
Begin 2002 werd de mogelijkheid geboden om een 'viooltjes' zegel te voorzien van een aanhangsel met eigen illustratie [als digitaal bestand aangeleverd] onder de naam 'Mijnzegel'. Kosten 15 euro [ofwel 8.70 boven de 15 x 0.42 = 6.30 frankeerwaarde]. Op 1 juni 2002 werden ter gelegenheid van een tentoonstelling van pre-columbianse kunst afbeeldingen uit een stripverhaal van Kuifje gecombineerd met een 'postzegel' van een rood-wit Post-logo. Deze werden onder de naam 'Duostamps' verkocht door een apart dochterbedrijf van de Post - Artis-Historia later Vicindo. Deze 'zegels' waren niet bij de Post te verkrijgen via filatelieboetieks noch te bestellen per postorder of abonnement. De zegels plus afbeeldingen in vellen van 15 kostten 16 euro [ ofwel 9.70 bovenop de 15 x 0.42 = 6.30 frankeerwaarde]. De 'Mijnzegel' zegels bleven voortdurend bestelbaar, maar wisselden wel van frankeerzegel: een rood-wit logo, een wit-rood logo [alle slechts met 'België Belgique, geen waardeaanduiding] en nu een prior-met-logo met 0.49 naast de landsnamen. Alle 4 basis-zegels zijn in dienstorders van de Post aangekondigd geweest en frankeergeldig in tegenstelling tot de illustraties ernaast. Hoewel het dus om Belgische frankeergeldige postzegels gaat [viooltje, 3 typen logo] zijn ze niet opgenomen in de OCB! |
Wat kunnen de Nederlandse verzamelaars nu verwachten? Op 20 mei verschijnen alvast 2 blokken met elk 10 'zegels' met ernaast ruimte voor bedrukking welke alvast om een indruk te geven van wat er mogelijk is alvast is bedrukt. Kosten 2x 10 x 39c = euro 7.80. Het ene blok heeft 10 zegels van 39c met een feestelijk tintje en ditto symbolen en attributen, het andere blok heeft 10 verschillend gekleurde zegels van 39c. Artikelnummers: 230661 resp. 230662 en product-barcodenummers: +9562 en +9586. Net als bij de Wadden-zegels zullen de volgnummers ertussenin: +9579 en +9593 gebruikt zijn voor de verpakkingen van de blokken. De voorbeeld-blokken zijn vervaardigd in 4-kleuren offset [cyaan, magenta, geel en zwart] door Joh. Enschedé Security Stamp Printing te Haarlem in een oplage van 575.000 blokken elk. Het frankeergeldige zegel heeft een standaard A-formaat zoals we dat al ruim 100 jaar kennen: 20.8x25.3 en bijbehorende kamtanding 13 1/2:12 3/4 14/17 tanden horizontaal/verticaal. |
|
Wie echter zijn/haar eigen foto - er zullen ongetwijfeld beperkingen zijn qua soort afbeelding - wil geplaatst hebben naast de 'zegels' zal blokken kunnen bestellen voor euro 12.95 [ofwel euro 9.05 bovenop de frankeerwaarde van 3.90] voor het eerste blok en 5.95 voor elk volgende [mits dezelfde afbeelding gebruikt]. Wat dat betreft zijn we voordleiger uit dan onze Belgische collega's die telkens 16 euro mogen verschaffen aan Vicindo. Degenen die vóór 1 juli 2003 hebben besteld doen mee aan een wedstrijd voor de mooiste foto. Van de 10 mooiste foto's wordt een blok gemaakt dat op 23 september 2003 zal verschijnen. En op 25 november verschijnen in het kader van ditzelfde project blokjes met 10 zegels van 29c ofwel de personalised December-zegel? Gezien de ervaring bij de Belgen zullen de zegels die apart besteld moeten worden kunnen afwijken - qua druk - van de originele voorbeeld-zegels die op 20 mei beschikbaar komen. En niet alleen dat. Als het idee aanslaat - en in België is dat gebeurd - zullen regelmatig nieuwe basis-blokken zegels moeten worden gedrukt. |
Hoe worden de 'persoonlijke' afbeeldingen toegevoegd aan de zegels? Toch niet met voor elke foto aparte offset-drukplaten maar veeleer met kleurencopieermachines of iets dergelijks. De beperking voor JESSP tot offset - nu gebruikt voor de blokken die op 20 mei verschijnen - zal mogelijk verdwijnen en er zullen basis-zegels komen in diepdruk? Immers de Belgische Zegelwerkplaats in Mechelen verzorgt alle 'Mijnzegel', 'Duostamp' producten op haar gewone GOEBEL-rasterdiepdrukpersen. Voor de Nederland specialist betekent dit noodgedwongen de aanschaf van de eerste 2 blokjes, maar ook van latere persoonsgebonden varianten. En misschien wel méér dan éénmalig? Is dit gedoe een uitbuiting van de filatelist? Nee, althans in de optiek van de Post zeker niet. Zoals het voormalig hoofd van de Australische Filatelistische Dienst - David Maiden - al 10 jaar geleden aangaf werd nog geen 7% van zijn omzet gemaakt door filatelisten. Het kopers-publiek heeft haar eigen wensen en interesses en daar wordt commercieel uitstekend op ingesprongen. Dat zien we niet alleen in Australië - toch wis en zeker geen bananen-republiek - en ook in België en nog veel meer elders. En nu dan ook in Nederland waar we dit maal geen 50 jaar achterlopen.... |
|
De voorbeeld-blokken welke op 20 mei 2003 verschenen zijn vervaardigd in 5-kleuren offset [cyaan, magenta, geel, zwart plus fosfor] door Joh. Enschedé Security Stamp Printing te Haarlem op een Mitsubishi in drukvellen van 4x2 blokken [=2 rijen van 4 blokken naast elkaar]. De modelvellen waren voor accoord getekend op 11 maart 2003 [de 'frivole' zegels] en op 20 maart 2003 [de 'plechtige' zegels met Balkenende c.s.] en ongeperforeerd. Geen TPG ordernummer genoteerd op het modelvel. Op de bovenvelrand geheel bovenaan een Brunner-balk. Daaronder op de bovenrand en op de onderrand tussen de stroken enkele snijlijnen, in de vier hoeken twee haaks op elkaar staande. Op de zijranden tussen de stroken dubbele snijlijnen; paskruizen bovenaan, tweemaal in het midden en onderaan. Krabbels in het zwart ver rechts van blok 8 [ROB resp. Jos] alsmede een zwart 'trapje' en een horizontale lijn ver links naast blok 5. |
Er is een rastering gebruikt voor de volgende kleuren: magenta 75 graden, cyaanblauw 15, geel 30, en zwart 45. De drukrichting is B. Het papier is niet-fosforescent offsetpapier van Tullis Russell. De papierrichting is ↔. De gom is C2. In het Museum voor Communicatie waren ook vellen - niet voor accoord getekend - aanwezig van de basis-zegels voor de commercieël verkrijgbare 'persoonlijke zegels'. Qua lay-out en andere druktechnische aspecten precies hetzelfde als de voorbeeld-zegels zij het dat Balkenende, Sien en anderen niet meer aanwezig zijn. Over blijven op deze vellen de 'echte' postzegels van 39c met ernaast een kader met een rechthoekige blanco ruimte voor eventuele bedrukking. |
|
Hoe is de gang van zaken bij de Nederlandse 'persoonlijke vignetten'? Een bestelling via internet of met formulieren via de postkantoren of bedrijven als Kruidvat komt terecht bij TPG dochteronderneming Cendris in Leidschendam. Daar worden zonodig de foto's gescand en tot digitale afbeeldingen gemaakt. Administratieve gegevens + digitale foto-bestanden gaan - met aantallen bestellingen tegelijk - op een CD-rom richting Haarlem. Met behulp van speciaal hiervoor geschreven programmatuur en speciaal hiervoor aangekochte 4-kleuren printers worden de foto's geprint op de basis-blokken postzegels. Op een apart blaadje worden naam, adres- en woonplaatsgegevens + een zwart-wit fotootje afgedrukt. De printer heeft dus in ieder geval 2 papierladen nodig: voor het administratieve blaadje en voor het zegelblokje. Het zegelblokje is vrij klein ten opzichte van de papierlade en daarvoor is in de papierlade een aparte voorziening gemaakt voor de aanvoer van de blokken. |
In een venster-enveloppe met trek-afsluitstrip worden handmatig de geprinte blokken [aantal afhankelijk van de grootte van de bestelling] + administratief blaadje in de enveloppe gestopt nadat de bediener van de printer met behulp van het zwart-wit fotootje de zegelblokken controleert of ze bij elkaar horen. De administratieve gegevens worden eveneens handmatig gecontroleerd met een geleide-lijst van bestellingen en daarop afgevinkt. Als extraatje wordt nog een reclame folder toegevoegd van b.v. het tijdschrift 'Flair'.... De afgedrukte foto's zijn vrij grof gerasterd: R60. Dit is met een loep onmiddelijk te zien, maar van een afstand oogt alles goed. Bij Joh. Enschedé [JESSP] zijn thans 3 van zulke printers in continue bedrijf. Zo goed is het het idee van het 'gepersonaliseerde vignet' aangeslagen in Nederland. Mijn dank aan Paul Meijboom van JESSP voor de persoonlijke rondleiding langs deze nieuwe innovatieve aanwinsten van het jubilerende bedrijf. |
|
Laten we nog even goed op een rijtje zetten dat het in de Nederlandse situatie in wezen gaat om 20 verschillende zegels van 39c in 2 blokken van 10. Bij catalogisering dient te worden uitgegaan van die 20 verschillende postzegels. Het stukje papier er naast - of het nu in offset is meegedrukt zoals bij de voorbeeld-zegels of met een inkjet printer is gespoten - heeft geen enkele frankeerwaarde en mag dan ook geen 'postzegel' heten. Het door de filatelie overnemen van de misleidende term 'persoonlijke postzegel' dient zoveel mogelijk vermeden te worden. Een aparte aanduiding voor deze aanhangsels is gewenst. In België spreekt men - ook bij De Post - van een 'gepersonaliseerd vignet'. |
Nogmaals de Belgische persoonlijke vignetten Zoals in de vorige rubriek is gemeld heeft België postzegels met leuke afbeeldingen op de vignetten aangebracht uitgegeven tegen een behoorlijke meerprijs onder de naam 'Duostamps' . Met enige regelmaat brengt de dochteronderneming van De Post Vicindo nieuwe bedrukkingen uit. In maart 2002 verschenen 5 verschillende vellen Kuifje en begin mei 2003 werden 4 nieuwe soorten aangekondigd: 2x Winnie de Poeh, Mickey Mouse en Cowboy Henk. Kosten thans 16 euro per vel van 15 zegels van 49c. In Philanews - het filatelistisch mededelingenblad van de Belgische Post - wordt enthousiast aangekondigd dat deze vellen ook via de postkantoren verkrijgbaar zijn en dat elk jaar 10 van zulke soorten 'Duostamps' uitgebracht gaan worden. Op jaarbasis dus 160 euro! Op elk vel staan 15 postzegel met 'PRIOR' met een frankeerwaarde van 49c. |
|
Deze blokken - want los is er geen zegel uit te verkrijgen - worden in hun basis-vorm gedrukt bij de Zegelwerkplaats van Mechelen. De huidige versie van de postzegel - na drie versies zonder waardeaanduiding met alleen het Post logo en de beide landsaandudingen als kenmerkend teken van een frankeerzegel, na het viooltje [01.12.2001], de posthoorn op rode achtergrond [20.03.2002] en rode posthoorn op wit [?.?.2002] - met 'PRIOR' [18.11.2002] en de waardeaanduiding 0.49 is in éénkleurige rasterdiepdruk uitgevoerd. Op het complete vel van Winnie de Poeh [in aquarellen] dat op de GOEBEL-2 is gedrukt staan nog enkele druktekens toegevoegd in zwart - kennelijk om het bij de volgende fase mogelijk te maken de bedrukking goed te laten aansluiten bij de eigenlijke postzegels. Alle tekst betrekking hebbend op Winnie de Pooh en de illustratie bedrukking op de vignetten zijn er op gespoten met een inkjet in 4 kleuren. |
De stripverhaal tekening is grof gerasterd bij nauwkeuriger beschouwing. Binnen een drukkerij voor waardepapieren - wat de Zegelwerkplaats is - is in principe verzekerd dat onafgewerkt materiaal niet in onbevoegde handen komt. Daarentegen zal een printer [of meerdere] gerust in een kantoor-omgeving kunnen worden geplaatst omdat geen kwade dampen vrijkomen zoals bij de aanmaak in rasterdiepdruk. Sinds begin juli biedt De Post zelf de losse zegels - in alle vier versies - te koop aan: 41c voor de zegels zonder waardeaanduiding [was 42c frankeerwaarde] en 49c voor de Prior-versie. Uiteraard zonder enig velrand-gedeelte of aanhangend vignet. De zegels zijn tot maximaal 5 boven elkaar - zoals ze ook in de complete vellen zitten. |
|
In België hebben we nu te maken met 3 verschillende stromen:
Kunnen we in Nederland een vergelijkbare situatie verwachten? De 20 basis-postzegels zijn hier al sinds 20 mei 2003 beschikbaar. Vergeleken met België hebben de Nederland verzamelaars het slecht getroffen. Bij de zuiderburen zijn - chronologisch - slechts 4 verschillende frankeerzegels relevant. Het 'MijnZegel' project draait op volle toeren. Enige compleetheid in filatelistische zin is niet mogelijk. Wie de filatelistisch relevante zegels wil hebben zal de vakantie-foto's van dit jaar nog maar eens kritisch moeten doorkijken om een geschikte kandidaat te vinden voor 'Mijn Zegel'. |
Een 'Duostamp' is nog niet in Nederland gesignaleerd, maar dat zal slechts een kwestie van tijd zijn. Een praktisch probleem bij de Nederlandse zegel is het formaat. TPG heeft tot dus verre zeer bewust gekozen voor het kleine formaat vignet. In België is het vignet of net zo groot als de postzegel of tweemaal zo groot. Voor een pasfoto is het enkel-formaat voldoende, voor een familie-foto is het dubbel-formaat toereikend. Op de Nederlandse vignetten is geen plaats voor een familie-portret, laat staan voor een serie afbeeldingen uit de Panda of Kapitein Rob stripverhalen. De Belgische filatelie heeft Duostamp tot dus verre geheel links liggen en daar zal Vicindo geen moment van hebben wakker gelegen omdat er een eigen publiek - niet -filatelist - is voor deze producten. De recente verkrijgbaarheid via de postkantoren in België zal de postzegelverzamelaar eerder verleiden tot aanschaf en een overweging of het niet toch om producten gaat die in de filatelie thuishoren. Zal de Nederlandse filatelist t.z.t. zich ook kunnen permitteren om Duostamp producten links te laten liggen? Ik ben bang van niet. |