Fosforescentie

Waar bij de fluorescentie de kleuren beperkt zijn gebleven tot geel en wit, vinden we bij fosforescentie een groot scala aan kleuren. één ding moet wel gezegd worden: witte fosforescentie komt niet voor!!

De fosforescente stoffen bestaan meestal uit anorganische verbindingen bijvoorbeeld zinksulfide. De korrelstructuur echter veroorzaakt slijtage zowel van drukcylinders als van de perforeer-pennen.

In Groot-Britannië hebben voortdurend experimenten plaatsgevonden met organische harsen waarvan de reactie niet of nauwelijks met een langegolf lamp waar te nemen is:

Fosforescente stoffen worden meestal egaal in een deklaag, de coating aangebracht. Sommige landen gaven de voorkeur aan fosfor-balken omdat door middel van het aantal balken een differentiatie kon worden aangebracht in langzame en snelle post, drukwerk of briefpost. Voorbeelden hiervan zijn Groot Brittanië en Israel.

Oranjerode fosforescentie wordt sinds 1963 bij de Australische zegels gebruikt meestal onder de naam Helecon. Helecon werd in de beginjaren zowel egaal in een aparte laag op het papier als in de drukinkt aangebracht. In de drukinkt om oud papier te kunnen opmaken. Sommige zegels uit die periode hebben de Helecon aan de gomzijde. Later werd Helecon nog slechts verwerkt in de coating.

Ook enkele niet Australische zegels zijn gedrukt op Helecon: enige door de Reserve Bank of Australia gedrukte zegels voor Nauru, Norfolk, en Antarctic Territories. Verder vele in Australië gedrukte zegels van New Zealand.

De Nederlandse postzegelboekjes Zomer 1985 zijn abusievelijk voor een kwart gedrukt op papier met Helecon in de coating dat nog over was van een bestelling Australische postzegelboekjes uit 1982 bij Joh. Enschedé en Zonen op Harrison papier.

Rode fosforescentie vinden we bij de luchtpostzegels [1963-1978] van de USA. De kleur rood werd gebruikt ter onderscheiding van de gewone niet-luchtpost zegels waarbij groen gebruikt werd. Thans worden alle zegels groen uitgerust. De fosforescentie werd of als een aparte deklaag aangebracht, min of meer gelijkmatig over het gehele zegeloppervlak, of in de vorm van rechthoekige vlakken gedrukt.

De Philippijnen als voormalige kolonie van de USA hebben het Amerikaanse voorbeeld gevolgd met rode en groene fosforescentie.

Gele fosforescentie in de vorm van balken aangebracht vinden we ondermeer bij Canada [1962-1972], Frankrijk [sinds 1970], Joegoslavië [sinds 1971], Brazilië), Chili [sinds 1975], Israel [sinds 1975], Portugal, en China [sinds 1980].

Portugese zegels hebben soms twee balken, een horizontale en een verticale samen een haak vormend. Het fosforescerende gedeelte kon ook de vorm van een rechthoekig kader hebben [bijvoorbeeld Japan [1966], Republiek van Zuid Afrika [1969-1971], Brazilië.

Gele fosforescentie als aparte deklaag op het papier vinden we het eerst bij de Zwitsers zegels [1963] [merknaam Teufen]. Ten behoeve van verzamelaars waren paars gekleurde draadjes aan het papier toegevoegd om het mogelijk te maken zonder UV-lamp de zegels te herkennen.

Vervolgens vinden we zegels met de gele fosforescerende laag op het papier bij België [1966-1976], Noorwegen [1967-heden].

De Nederlandse fosforescerende zegels hadden aanvankelijk de gele fosfor egaal in een coating net als België. Dit zogenaamde Sortectie papier werd van 1967 tot 1976 volop gebruikt, daarna nog een keer in 1979.

Teufen fosforescentie vinden we in het algemeen aan de beeldzijde, soms aan de gomzijde [Zwitserland enkele waarden uit de 1960 Postgeschiedenis en Gebouwen serie], zelden aan beide zijden tegelijk [Iran!!].

De Teufen fosforescerende laag is niet echt gelijkmatig aangebracht, onder de UV-lamp doet het vlekkerig of streperig aan. Deze coating noch de Sortectie bevatte enige witte fluorescentie.

In sommige landen echter wordt de Teufen fosforescentie nog steeds gebruikt. Behalve voor Zwitserland nog voor Argentinië [sinds 1971], Brazilië, Mexico [sinds 1971], Finland [sinds 1972], Spanje [sinds 1973], e.a.

Zowel bij België, Noorwegen, Republiek van Zuid Afrika, als Nederland is deze combinatie van fosforescentie en papier vervangen door fosforescerend papier geleverd door Harrison and Sons, Ltd, High Wycombe. Zowel Nederland als België hebben een kort experiment gekend met een fosfor in de coating van een andere leverancier [Cellokote en Basso resp. Inverpak papier], echter zijn al snel overgestapt.

Het sinds eind 1971 gebruikte Harrison fosforescerende papier had zowel een gele fosforescentie in de coating als een witte fluorescentie in coating en papier. Het totaalbeeld is wit, dat echter door afweken of in de zon laten liggen al gauw te niet gedaan wordt. De enige praktische concurrent van Harrison and Sons vormde de Engelse CPL groep [Coated Paper Limited, waaronder na fusie Henry and Leigh Slater] die regelmatig papier leverden voor België en Zuid Afrika. Voor Nederlandse postzegels is slechts zeer kort - en met negatief resultaat - geëxperimenteerd met CPL-papier. Qua UV-reactie is de CPL-fosfor nagenoeg niet te onderscheiden van die van Harrison. De CPL-groep is thans ondergebracht onder Tullis Russell.

Papier van Tullis Russel wordt in toenemender mate gebruikt voor zegels van Nederland zij het dat het in principe gaat om niet-fosforescent papier waaroverheen naderhand een 'geel' fosforescente 'balk' wordt gedrukt.

Teufen fosforescentie is ook te vinden bij een aantal zegels van Liechtenstein, Congo en Luxemburg die in Zwitserland gedrukt waren. Zegels voor het buitenland bij Joh. Enschedé en Zonen gedrukt komen ook voor met fosforescentie:

Buiten de net genoemde landen komen we papier met gele fosforescentie plus witte fluorescentie in de coating en papier nog tegen bij Malaysia 1973 Luchtvaart gedrukt in offset bij Harrison and Sons.

Blauwe fosforescentie vinden we ook bij sommige zegels van de USA [bijvoorbeeld 1983 Handelsverdrag met Zweden].