|
De laatste langlopende frankeerserie van Nederlandsch-Indi? / Indonesia zou ook de eerste langlopende frankeerserie zijn van de onafhankelijke staat Indonesia na de overdracht van de souvereiniteit op 27 december 1949. De serie die in de loop van 1949 [vanaf februari] aan de loketten verscheen was ontworpen door H.G. Smelt en bestond uit 3 delen:
De gehele serie is gedrukt in rasterdiepdruk met velinleg bij G. Kolff, Batavia/Djakarta. Rastermaat R70 [cijfer] resp. R80 [woningen en tempels]. De waarden t/m 80 sen hebben het kleine formaat, zijn gedrukt in dubbelvellen van 2x10x10 en zijn getand met kammen die de breedte van een dubbelvel hadden. Kam 12 1/2 13/16 resp. 11 1/2 12/15. Vanaf october 1950 tot en met maart 1951 werden af en toe pennen vernieuwd uit de dan kleine gaten hebbende kammen 12 1/2 en 11 1/2. Dit leverde grote gaten op tussen de kleine. |
De dubbelvellen met een brug ter breedte van ??n zegel verschenen zo aan het loket. Op de bovenvelrand en ondervelrand stonden de oplaagletters A [alleen de 12 1/2 sen kreeg ook nog een oplaagletter B]. De bovenrand is hoog: behalve een zegel met alleen de "A" ook nog een halve tweede zegel zonder enige bedrukking. Telcijfers 1-10, 10-1 op de linker- resp. rechterzijranden. Etsingnummers op de bovenvelranden boven zegels 5/6 van zowel het linker- als rechtervel. Op de ondervelrand een dikke gekleurde balk over de gehele breedte, waarvan men op het eerste gezicht zou zeggen dat het afkomstig van de rand van de gebogen plaat welke om de cylinder gespannen zat. Dat wil zeggen dat bij de beinkting het stukje even voorbij de plaat ook inkt meekreeg en afdrukte. Bij een betere beschouwing echter blijkt dat deze balken normaal gerasterd zijn met dezelfde rastermaat als de zegels. Met andere woorden op het verzameldiapositief heeft de balk al gezeten. Met wat voor doel? De randen zijn aan de onderkant ongeperforeerd, in de zijranden met ??n gat en in de bovenrand doorlopend. |
|
Deze beschrijving gaat alleen op voor de zegels met drukrichting
B. Zegels met drukrichting O hebben de perforatierichting ook
omgekeerd. De drukrichting bij de cijferzegels is altijd B, bij de
woning en tempel zegels klein formaat is bij sommige waarden de
drukrichting B [15, 25, 40 sen], bij de overige drukrichting O. De
gekleurde balk zit overigens overal op de ondervelrand, daarentegen is
de perforatierichting wel weer gekoppeld aan de drukrichting:
doorlopend boven [15, 25, 40 sen], onder bij de overige.
Papierrichting Voor zegels in het medium formaat gaat min of meer hetzelfde op. Bij de zegels voor het 75 jarige bestaan van de UPU in 1949 heeft de rode 15 sen de drukrichting L, de perforatie links doorlopend, en de balk rechts, bij de blauwe 25 sen drukrichting R, perforatie rechts doorlopend, en de balk links. Wat ik in de inleiding over het drukken bij G. Kolff zei met betrekking tot een vaste relatie tussen deze 3 aspecten vinden we bij deze emissie en andere terug. De papierrichting staat bij druk met velinleg altijd haaks op de drukrichting. |
De medium-formaat zegels met rupiah-waarden zijn gedrukt in
enkelvellen van 10x10 met oplaagletters A op boven- en ondervelranden
[alleen de 1 rupiah heeft ook nog oplaagletters B en C], telcijfers
1-10, 10-1 op linker- resp. rechtervelrand. Etsingnummers op de
bovenvelrand boven zegels 5/6. Op de zijranden een gekleurde balk,
afhankelijk van de drukrichting links of rechts en nooit
doorgeperforeerd, net als bij de UPU-zegels. De boven- en ondervelrand
hebben ??n gat. Papierrichting In 1955 verschijnen de 1 en 2 rupiah in dubbelvellen 2x10x10, eindelijk een wat effici?nter gebruik makend van de grote vellen papier. De zegels krijgen een ander kamperforaat [C19], de drukrichting en papierrichting draaien een kwart slag, en de gekleurde balk komt op de ondervelrand terecht. |
|
De 1 rupiah met etsingnummer 88: het linkervel heeft het etsingnummer kopstaand, het rechtervel heeft alle oplaagletters C kopstaand, perforatie boven niet doorlopend. De 2 rupiah daarentegen heeft etsingnummer 22 en oplaagletter A als bij de enkelvellen, perforatie boven wel doorlopend. De emissie Smelt heeft tot in 1957 doorgelopen, met ingang van 1 juli 1958 werden de zegels ongeldig. Behalve de Smelt-zegels hebben ook de op 1 oktober 1949 uitgegeven 75 jaar UPU-zegels de overdracht overleefd, ze werden per 1 juli 1950 ongeldig. De zegels met RIS toevoeging [incl. de 15 sen Vlag klein] werden per 1 april 1956 ongeldig De Cijfer-zegels werden vervangen vanaf 1951 door de Aar-serie, de klein formaat Woning en Tempel-serie door de "Edelman" en "Postkantoor" serie van 1953, de 15, 20 en 25 sen al eerder door de "Aar" serie. De rupiah-waarden liepen enige tijd gelijk op met de President Soekarno-serie. Voor catalogus-makers is deze emissie nogal moeilijk te vatten, de verschillende staatkundige vormen, inclusief de kortstondige eenheidsstaat Republik Indonesia Serikat [27-12-49 / 17-08-50], de toegevoegde landsaanduiding RIS, en de verkleinde uitgave van de 15 sen Vlag. Het is van uit de aanmaak gezien ??n grote emissie. Na een korte periode met de zwarte RIS in boekdruk toegevoegd aan de druk, verschenen alle waarden, behalve de 15 sen [immers de kleine Vlag was ervoor in de plaats gekomen], weer gewoon in nieuwe oplagen zonder RIS! Tijdens de RIS periode waren ook de zegels zonder RIS gewoon geldig en konden ze naast elkaar gebruikt worden. |
De catalogisering van de rupiah-waarden is tot voor kort uiterst problematisch geweest. Na de be?indiging van de Unie met Nederland [10 augustus 1954] beschouwde de georganiseerde filatelie Indonesia als buitenland en vond de nodige verontachtzaming plaats! De 1 rupiah en 2 rupiah met de nieuwe tanding waren jaren lang niet in de catalogi opgenomen, terwijl wel een vermelding werd gegeven aan zegels met grote gaten resp. kleine gaten [pintanding]. Dankzij de aanhoudende pogingen van J.H. Verschuur is de NVPH-catalogus sinds editie 1991 overgegaan op een driedeling: kam 12 1/2:12 1/4 15/18 grote gaten 1949-52; kleine gaten 1952-55 [pintanding]; en kam 12 1/2 15/19 1955-56. Per 1 januari 1954 verschenen zegels met een tweede drukgang "RIAU" op de rupiah-waarden resp. op zegels uit de "Aar", Postkantoor en edelman serie. Het zijn dus geen opdruk-zegels maar speciale zegels voor Riouw in tweekleuren rasterdiepdruk. Naast postzegels verschenen in het cijfertype enige postwaardestukken: de verhuiskaart van 4 sen rood, de briefkaart van 5 sen blauw: zowel met oude spelling: "van den" als met nieuwe spelling: "van de", en het postblad van 10 sen in grijsviolet resp. lila. Alle uitgevoerd in rasterdiepdruk bij Kolff. |
|
Overzichts-tabel emissie 1949, ontwerp H.G. Smelt We kunnen de emissie opdelen in een aantal groepen: A t/m G voor de klein formaat zegels, en A t/m E voor de medium-formaat zegels.
bij B, C, E, en F [gemiddelde dikte 8/100mm] wordt een onderscheid gemaakt tussen: IIIb [='IIId], en IIId. Welke papiersoort precies wanneer gebruikt en bij welke waarde is nog een braakliggend terrein voor een uitgebreide studie. |
|
Cijfertype
Woningen en Tempels, ontwerp H.G. Smelt
|
|
Woning en Tempel, medium-formaat
bij A, B, D en E [gemiddelde dikte 8-9/100mm] wordt een onderscheid gemaakt tussen: IIIb [='IIId], en IIId. Welke papiersoort precies wanneer gebruikt bij welke waarde is moet nog onderzocht worden. Overzicht Rupiah-waarden
De zwarte drukgang voor "RIAU" heeft rastermaat R70. |
|
J.H Verschuur:
|
voor alle klein formaat zegels.
. Was bij de lagere waarden de
boven- of ondervelrand zo groot dat we er een complete rij zegels met
alleen een oplaagletter op vinden, bij de rupiah-waarden vinden we
iets dergelijks met een kolom zegels waarop alleen telcijfers gedrukt.