Februaristaking

Ter herdenking van de Februari-staking in 1941 wordt op 25 februari een 75c zegel uitgegeven. De zegel is ontworpen door Jan van Toorn uit Amsterdam en is gedrukt in 5 kleuren rasterdiepdruk op de GOEBEL in dubbelvellen van 2x10x10. Gebruikt zijn de kleuren okerbruin, rood, blauw, geel, en zwart. Telcijfers links 1-10 en rechts 10-1 in zwart, paskruizen in de onderhoeken naast zegels 91 en 100 van het R-vel.

"Artikelnummer 100175" onder zegels 91-92, "Aanvang verkoop: 25 februari 1991" onder zegels 93-94. In de bovenrand tussen L-vel en R-vel horizontale registerblokken in de kleuren okerbruin [boven 5 = onder 95], rood [boven 5/6 = onder 95/96], blauw [boven 6 = onder 96], geel [boven 7 = onder 97], rood [boven 7 = onder 97], zwart [boven 8 = onder 98], en rood [boven 8 = onder 98]. Een schuine rode balk boven zegel 9 = onder 99.

L/R met vijf 1'en onder zegels 99-100, in de kleuren zwart [L/R], en de 1-en in okerbruin, rood, blauw, geel, en zwart. Op de rechtervelrand van het L-vel verticaal trapsgewijs in intensiteit toenemende balken: okerbruin naast rijen 1/2, rood naast rijen 3/4, blauw naast rijen 5/6, geel naast rijen 7/8, en zwart naast rijen 9/10.

De cijfers en letters van "100175" en de etsingcijfers zijn afwijken van de rest van de belettering en opgebouwd uit rechthoekige blokjes.

Het modelvel is voor accoord getekend op 25 october 1990.

Het vel heeft scheerperforaat 14:12 3/4 25/16 tanden horizontaal/verticaal, en de zijranden met twee gaten doorlopend, de boven- en ondervelrand geheel doorlopend.

Het papier is fosforescent rasterdiepdrukpapier van Harrison and Sons, HS3 1630/7%, dat aan de beeldzijde onder UV-licht wit oplicht en nalicht [fosforesceert], aan de gomzijde wit oplicht doch niet nalicht [fluoresceert]. De papierrichting is ↕ , het papierdoorzicht is : IIIp met glans -70/30.

De drukrichting is B, en is niet meer zo eenvoudig vast te stellen wat te maken heeft met het feit dat deze zegel net als de December-zegels [en de niet-uitgegeven Wereldkampioenschap Voetbal] gegraveerde cylinders heeft. Bij praktisch alle kleurcylinders is het van de Belgische postzegels zo bekende ruitvormige rasterbeeld te zien. Zwart is heel fijn gerasterd met een gewoon 45/45 graden raster, de andere kleuren hebben een duidelijk liggende [rood] of staande [okerbruin, blauw, geel] Wybert dat wat minder fijn is. Alleen als de rasterlijnen hoeken van 90 graden maken is een rastermaat betrekkelijk eenvoudig te bepalen. Bij andere hoeken is het aantal punten langs de rasterdiagonalen niet zo makkelijk te meten.

De indirecte methode [punten/mm horizontaal/verticaal] levert dan bij deze zegels het volgende op:

kleur horizontaal verticaal hoek lijnen rastermaat met de horizon

zwart 12 12 -45/45 170 okerbruin 7 6 -50/50 90 rood 8 10 -40/40 125 blauw 10 6 -60/60 100 geel 7? 6? -50/50 90?

De aantallen punten horizontaal/verticaal [per mm] zijn met een 8x vergrotende loepe gemeten slechts een benadering, en de rastermaat kan dan ook niet zo erg nauwkeurig zijn, evenmin als de hoek. Onder de aanname dat de rasterdiagonalen symmetrisch zijn, is uit de beide getallen horizontaal en verticaal zowel de hoek als de rastermaat te berekenen [gebruik makend van een goniometrische tabel]. Omdat de hoeken vaak goed te schatten zijn [met gradenboog] is dit tevens een controle of de beide getallen enigszins goed zijn.

Bij de HELL graveermachine is de slagafstand van de beitel in te stellen vandaar dat bij de aanmaak van de cylinders de rastermaat bekend moet zijn. De hoek die de beitel maakt met de cylinder kan verschillen wat tot gevolgd heeft of er vierkantjes of wybertjes ontstaan. Deze hoek echter is voor de filatelist minder interessant als de hoeken die zichtbaar zijn op de zegels al bestaat er wel een rechtstreeks verband tussen de hoeken. Hoe fijner het raster hoe groter de beitelhoek [=>90 graden] hoe dichter bij de -45/45 graden op de zegels.

Noodgedwongen zal bij de gegraveerde cylinders een ingewikkelder opgave moeten komen van de rastering dan bij de conventionele aanmaak. Volstond rastermaat R125 nu is 12/10 [per mm hor/vert] of 120/100 [per cm hor/vert] noodzakelijk. Dat zulke metingen belangrijk zijn blijkt uit het feit dat bij de December-zegels door mij onopgemerkt was gebleven dat het zwart in twee keer was gegraveerd. Dhr. Cornelissen van Zegelwaarden maakte me er op opmerkzaam dat de teksten met een fijner raster moesten worden uitgevoerd en dat daarvoor een tweede graveergang nodig was geweest.

Bij de December-zegels zijn de maten als volgt:

kleur horizontaal verticaal hoek lijnen rastermaat met de horizon

zwart [fond] 6.5 10 -30/30 110 zwart [randtekst] 12? 10? -50/50 155? violet 6.5 10 -30/30 110 groen 6.5 7 -40/40 100 rood 6.5 7 -40/40 100 blauw 9 7 -50/50 110

De letters van de randtekst valt ook veel fijner uit dan het fond-zwart, de hoek is goed te zien binnen in de letters, maar het tellen van rasterpunten langs de randen is haast ondoenlijk.