En wat nu? Stoppen of doorgaan met verzamelen?

In de periode 1998-2001 is het onderwerp van de hangboekjes zeer geregeld in 'Philatelie' onder de aandacht gebracht en met name is duidelijk gemaakt dat indien iemand overweegt dit gebied te gaan verzamelen daar niet te lang mee moest worden gewacht. De December-zegels van 1996, 1997 en 1998 waren in 1999 al nauwelijks meer bereikbaar. Maar van de meeste andere hangboekjes was met wat moeite en wat zoeken en rondrijden langs postkantoren en Bruna-winkels alles te vinden.

Verzamelaars die in de jaren '60 de begintijd van de automaatboekjes in Nederland hebben meegemaakt hebben zich te laat gerealiseerd dat het bij de hangboekjes om doodgewone postzegelboekjes gaat. Dat ze niet uit de automaat komen is niet relevant, dat deden de boekjes voor de Zomer-zegels en de Rode Kruis-zegels ook al niet. Dat de inhoud van de hangboekjes ook nog op een andere wijze is te verkrijgen was maar beperkt waar. De meeste blokken waren nog los aan de loketten te koop, maar bij een verdwijnende losse loketverkoop was ook dat opgehouden.

De blokken van 25 zegels van 80c en * 160c Koningin Beatrix waren echter uitsluitend in de hangboekjes verkrijgbaar en nergens los! De hangboekjes met 50 zegels [Kaart, Brieven, Baby, Huwelijk en Rouwbrieven, maar ook die met Kinder-, December- en Zomer-zegels] bevatten zegels die op geen enkele andere wijze beschikbaar waren. De PTT deed aanvankelijk geen moeite ze aan te kondigen immers de zegels waren niet voor verzamelaars bestemd. En dat gold eigenlijk voor alle hangverpakkingen.

* de voorraad blokken van 5x5 van de 100c Kon. Beatrix die gelijkijdig met de beide andere waarden was gedrukt is nooit in de hangboekjes terecht gekomen. Wel is medio 2001 getracht de blokken via de Collect Club te slijten aan verzamelaars en werd ook hier en daar in het land de blokken verkocht. Een apart kanaal was het bestellen via het internet - postshop cq mail-order.

Goed beschouwd gaat het bij de 'hang and sell' producten om bij uitstek authentiek postale objecten.

Hierbij was aan de filatelist totaal niet gedacht. De filatelistische dienst in Groningen - nu Collect Club - wist in 1998 van het bestaan van de hangzakjes niet af en wilde ook later eigenlijk niet weten dat er hangboekjes bestonden. En ze wilden ze in eerste instantie zeker niet verkopen. Pas sinds januari 2001 - op 4 verschillende filatelistische tentoonstellingen en beurzen - bracht de 'Collect Club' enig materiaal mee, waaronder al gelijk zeer schaars materiaal dat voor nominaal werd verkocht!

De hangzakjes en hangboekjes zijn een volkomen verzamelwaardig object in de filatelie. Ze vormen een weerslag van een ontwikkeling bij de PTT die niet te stuiten was en het is toch de taak van de filatelie om zo'n ontwikkeling te documenteren. Het documenteren van zo'n ontwikkeling is niet eenvoudig. De PTT was en is zeer terughoudend in het prijsgeven van informatie. Dat merkten niet alleen verzamelaars maar ook het Museum voor Communicatie. Mogelijk zijn bepaalde onderdelen van de PTT wat te enthousiast aan het werk gegaan en zijn de onderdelen die zich verantwoordelijk voelen voor emissiebeleid en * vormgeving gepasseerd.

Of er binnen de filatelistische wereld begrip voor werd getoond of niet ontwikkelingen gingen gewoon door. En zo ook bij de PTT. Het traditionele postkantoor is verdwenen. Er zijn postwinkels verschenen met daarin ruimte voor andere zaken zoals reisbureaus, verzekeringen, kantoorartikelen etc. De te verkopen artikelen met een hangoog werden opgehangen aan speciale rekjes en de barcode op het artikel komt goed van pas bij het administreren zowel van de verkoop als van de voorraad. De computer houdt alles bij en zorgt ook voor het bijbestellen. Losse zegels worden niet meer verkocht. Er zijn geen mappen meer met vellen zegels. Aan de muur is te zien wat het aanbod is en dat aanbod is - als het om postzegels gaat - er op gericht op een aantrekkelijke verscheidenheid aan zegels van de thans meest gangbare waarden: 39c, 54c en 75 euro-cent.

Tot medio 2001 leken aan de wand van het postkantoor de hangboekjes wel aanwezig maar bij navraag bleek dat het om 'dummies' gaat: lege verpakkingen waar geen inhoud meer in zit of nooit gezeten heeft. Wat aan de wand getoond werd was puur bedoeld om de klant te laten zien wat het assortiment is. De zegels - zonder verpakking - waren vaak nog wel beschikbaar, de zegels met verpakking niet! Daar waar de wand door een 'diepe' kast van het loketpersoneel werd afgehouden klonk een beroep op de ARBO-wet nog plausibel. De 'dummies' zelf waren niet bestemd om aan klanten te worden afgegeven, toch komt het voor dat welwillend personeel enige 'dummies' heeft afgestaan aan verzamelaars. In de eerste week van juli 2001 kregen sommige verzamelaars de op dat moment overbodige 'dummies' gewoon mee.

En wat nu?

De periode van Casparie hangboekjes was met ingang van 01.07.2001 praktisch afgesloten. Een enkele hangboekje bij hen gedrukt en bij WILO Vianen van inhoud voorzien zou nog na die datum beschikbaar komen. Het ging nog om de Prioritybladen van f1.20 resp. 54 euro-cent. De grote bulk van nieuwe postwaarden komt uit Engeland vandaan en is daar al tot 'hang and sell' product gevormd.

De ontwikkelingen sinds juli 2001 hebben duidelijk gemaakt dat de geintegreerde 'hang and sell' producten geen ééndagsvliegen waren, maar een blijvend onderdeel van de verkoopsvorm van postzegels. De verzamelaars en de georganiseerde filatelie kunnen er niet meer om heen.