Rembrandt 400 jaar

Op 15 juli 2006 verschenen 6 nieuwe zegels ter gelegenheid van het Rembrandt jaar. Vijf zegels van 0.39 - elk 2x - in een blok van 10 zegels netjes verpakt in een cellofaanzakje met begeleidend reclamemateriaal voor het 'Themaboek Rembrandts familie'.

Wordt het niet tijd voor een apart verzamelgebied 'cellofaanverpakkingen'? Of voor gesloten enveloppe-verpakkingen, want zoals we al eerder hadden gezien bij de geur-zegels en de Amalia-blokjes, krijgt ook de nu verschenen 6.45 Rembrandt zegel een aeigen enveloppe met een bestelkaart voor het Themaboek.

De zegels van 0.39 zijn gedrukt in offset op een Mitisubishi-pers van Joh. Enschedé Security Print, Haarlem op 'gewoon' gegomd papier van Tullis Russell. De kamperforatie is aangebracht op een Bickel-perforeermachinr.

De zegel van 6.45 - tot 1 juni was er nog sprake van 5.75! - heeft deze vreemde frankeerwaarde omdat TPGPost hiermee aangetekende zendingen wil laten frankeren. De zegel is gedrukt op 200grams (?) papier (of liever karton) en zal evenmin als dat in februari het geval was met de stijve 'schaats-zegels' uit nodigen tot het bevestigen op een briefzending.

Ook deze zegel is gedrukt bij Joh. Enschedé Security Print in offset althans voor de tekst op de blokrand en de tekst op de zegel zelf. Het fond van het zegel is fijn gerasterd (R120, hoek van 45 graden) en si vermoedelijk offset, maar rasterdepdruk is niet uit te sluten daarvoor is het te vlak om zeker te zijn. De Rembrandt-tekening daarentegen is in diepdruk uitgevoerd met een nauwelijks zichtbaar raster en is dus niet gegraveerd! Het gebruik van de term 'plaatdruk' in deze context is misleidend omdat filatelisten dan gelijk denken aan een prachtige gegraveerde tekening. Nederlandse postzegels zijn sinds 1948 al bijna nooit meer gegraveerd, maar fotomechanisch overgebracht op een cylinder, voorzien van een fijn raster en daarna chemisch geëtst. De beruchte Zomer-reeks van 1956 met Rembrandt [sic!] was jarenlang in de catalogi opgenomen als uitgevoerd in rasterdiedpruk/rotogravure en op een zeker moment vond een correctie plaats naar plaatdruk. Die correctie was eigenlijk ten onrechte omdat de term 'ras terdiepdruk' beter dan 'plaatdruk' aangaf hoe die zegels tot stand waren gekomen. Ook bij deze 6.45 zegel is 'rasterdiepdruk' volledigop haar plaats.

Het tegelijkertijd verschenen prestigeboekje bevat de 5 zegels van 0.39 -elk tweemaal - behalve het portret van Saskia. Saskia komt wil degelijk 2x in het prestigeboekje voor maar de tweede zegel is een 0.70 van Duitsland! Een aparte plek kreeg op karton een op de 6.45 zegel gelijkend plaatje geheel in offset uitgevoerd en zonder waarde-aanduiding.

Het voorkomen van een Duits frankeerzegel in een Nederlands prestigeboekje is de voorlopig laatste marketing truc met TPGPost. Als de oplage niet aan de Nederlandse verzamelaar kwijt te raken valt, dan zeker wel aan de Duitse.

De 6.45 Rembrandt revisited

In de rubriek van augustus is ten onrechte door mij de indruk gewekt dat het bij dit zegel om rasterdiepdruk zou gaan. Ook de suggestie van een fijn raster is onjuist. Er is geen enkel raster!

Aangezien het bij dit zegel gaat om een fragment van een ets is ook getracht - en hierin is de drukker Joh. Enschedé Banknotes zeer geslaagd - om de ets (geen gravure!) zo natuurgetrouw mogelijk weer te geven. De ets is in plaatdruk gedrukt van een stalen plaat waarop de afbeelding fotochemisch is overgebracht.

In de grafische industrie is - anders dan in de filatelie - de term diepdruk gereserveerd voor [rakel]diepdruk waarbij het beeld verdiept is, de gebruikte inkt dun vloeibaar is en overtollige inkt met een rakelmes wordt weggeschraapt. Als er ook - en dat is bijna altijd het geval - een raster aanwezig is - is de filatelistische term: rasterdiepdruk. Bij plaatdruk is eveneens het beeld verdiept en wordt er dikke, visceuze inkt gebruikt. Onder grote druk wordt de inkt op het papier aangebracht, waarna het altijd voelbaar is. Overtollige inkt werd weggeveegd. Bij rakeldiepdruk is de druk nooit voelbaar! Plaatdruk wordt in Nederland zelden meer toegepast voor postzegels; het procedé is duur. Bij deze Rembrandt zegel zijn kosten noch moeite gespaard om de gebruiker aan een ets van Rembrandt te helpen.

De Duitse Saskia zegels zelf

Op 13 juli 2006 verschenen Duitse zegels met de afbeelding van Saskia. Het Duits-Duitse zegel verscheen in blokken van 10 [=5x2] gedrukt in 4-kleuren offset bij Bagel Tiefdruck AG, te München-Gladbach. Behalve de blokken werden er nog 2 soorten filatelistische producten geleverd. Zo'n 175.000 Ersttagsblätter (ETB) vervaardigd met van elke Saskia (Duits-Duits en Duits-Nederlands) één zegel tegen een prijs van 0.85, en een Erinnerungsblatt (EB) in een oplage 40.000 met een blok van 4 van de Duits-Duitse Saskia en één Duits-Nederlandse Saskia voor de prijs van 4.50, alle zegels gestempeld.

Al op 28 juli 2006 vroeg Rindert Paalman zich in het Postzegelblog af of die laatste zegel niet apart was gedrukt omdat het toch zeer onwaarschijnlijk was dat t.b.v. deze producten Saskia-zegels uit de Nederlandse blokken met andere Rembrandt-zegels zou worden gescheurd. Daarover verderop.

De Duits-Duitse zegels op de ETB en EB zijn van de blokken van 10 [=5x2] afkomstig. Het zegelformaat is voor alle Saskia-zegels gelijk gehouden: 35.0x35.0mm; de perforatie is bij de Duits-Duitse zegel bloktanding 13 3/4:13 3/4 24/24 (preciezer 13.714:13.714). Het papier is niet-luminescerend papier met een laagje geel oplichte fluorescente stof. In Duitsland beter bekend als Cartax DP2 papier, waarbij DP1 het papier is dat de fluorescente stof door de gehele papiermassa heeft - denk aan de 1962 fluor zegels van Nederland (al ging het toen om het vergelijkbare merk Lumogen)! Het Cartax papier zelf heeft een veel grover vezel dan het Tullis Russel papier dat bij Joh. Enschedé Security Printing in gebruik is. De papierrichting is verticaal terwijl dat bij de in Haarlem gedrukte zegels steeds horizontaal is. Het offset-raster door Bagel gebruikt is grover dan dat van JESP. De rasterhoeken zijn ook anders: magenta 75 i.p.v. 15 bij JESP, cyaanblauw 15 i.p.v. 75, geel is niet direct te meten, vermoedelijk 0 en 0 ; zwart 45 graden in beide gevallen.

Het Duits-Nederlandse zegel t.b.v. de ETB en EB is gedrukt op niet-fosforescent papier van Tullis Russel met een door JESP in offset aangebrachte L-vormige fosfor-balk. Dit geheel conform de Nederlands-Nederlandse zegels.

Het vermoeden al eerder uitgesproken dat voor het Duits-Nederlandse zegel een aparte oplage zou zijn aangemaakt door JESP kon toen na enige tijd vanuit Duitsland materiaal van de ETB en EB beschikbaar kwam, vrij snel worden bevestigd.

(!mid_apg)

De Saskia-zegels uit de blokken met andere Rembrandt-motieven hadden alle aan de rechterzijde een doorlopende druk; bij de Duits-Nederlandse zegels waren er veel bij die een blanco witte rand hadden op de tanding aan de rechterzijde. Ook waren er zegels bij die zowel boven als onder een doorlopende druk hadden; maar het mooist was toch wel een fragmentje met rood in de linkertanding wat precies overeenkwam met het rood in het hoedje aan de rechterzijde! Kortom er hadden in ieder geval 2 Saskia-zegels direct naast elkaar gezeten. Gezien het feit dat er zegels met zowel boven als onder doorlopende druk bestaan moet de velopmaak met blokken van minstens 2 zegels hoog geweest zijn. Ondertussen heb ik een blok van 12 [=3x4] zegels gezien; een afmeting overeenkomend met dat van de Nederlandse blokjes met Rembrandt-motieven.