NVPH Filarom 1995

Al meer dan een jaar geleden ging het gerucht dat ook de NVPH-catalogus op CD-Rom zou verschijnen. Of kwam er nu een home-page van de NVPH op het Internet?

Wie van dit alles hierboven geen woord begrijpt hoeft zich geen zorgen te maken. In de wereld van de uitgeverijen gonst het van de toekomst-visioenen. De vertrouwde zwart op wit druk heeft haar langste tijd gehad zegt men en wie dat nu nog niet inziet gaat met lege handen de 21-ste eeuw in. Iedereen maakt iedereen gek, en tot dus ver was de filatelist daar mooi van verschoond gebleven. Een postzegel, een pincet, een loep, een album en een catalogus. Wat wil je nog meer? Om ons heen moet zo nodig iedereen aan de computer. Op het bureau neemt de computer ons het werk uit handen, en thuis zitten de kinderen met de videoconsole van Nintendo of Sega en spelen Mario.

Wat heeft filatelie met de computer te maken? Niets! Of toch? Het Maandblad dat U leest staat vol met teksten die de auteurs van achter [of van voor?] de computer hebben zitten intikken. De diskettes of schijfjes gaan per post naar de hoofdredacteur, en daar wordt achter de computer het tijdschrift opgemaakt, niet meer met plaksel en schaar maar met Quark. Vervolgens komen de advertentie-pagina´s erbij maar dan bij de drukker. De tijd dat de zetter elk lettertje met de hand uit de letterkast pakte en zette bij het zetsel is allang voorbij. Zowel in de drukkerij als bij de hoofdredacteur is het Maandblad nu te lezen op het computerbeeldscherm.

Computers zijn zo langzamerhand bijna net zo goed een onderdeel van de huishouding geworden als de telefoon, de wasmachine, de koelkast en de TV. Bij tijd en wijle een handig apparaat, niets meer maar ook niets minder. Zou op mijn computer ook het Maandblad te lezen zijn? En is dat dan leuk of handig ? Die specifieke vragen zullen binnen enkele jaren beantwoord zijn. Anderen hebben voor hun producten allang het antwoord gegeven. Onze vaderlandse trots Philips heeft in een reclame-campagne de CD-I aangeprezen, een apparaaatje aan te sluiten op onze TV, een CD´tje met de complete encyclopedie er in, en nu maar zoeken naar Van Gogh, niet alleen z´n schilderijen verschijnen op het scherm maar ook een warme stem leest voor uit de brieven aan Theo. Of de eerste troonrede van Hare Majesteit uit 1980 bij het zoeken naar Koningin Beatrix? Multi-media is niets anders dan leesbare tekst, geluid en bewegende beelden gecombineerd.

Dezelfde encyclopedie op een iets ander soort schijfje, een CD-Rom geheten en gekoppeld aan de computer biedt praktisch dezelfde mogelijkheden als een CD-I en de TV. En wat is de postzegel-catalogus nu anders dan een soort encyclopedie?

Uitgevers van postzegelcatalogi hebben de mogelijkheden van CD´s allang ingezien. Teksten vol met informatie over postzegels, afbeeldingen van de zegels, een ingesproken tekst over wat staat afgebeeld, dat lijkt al erg op multimedia. Nu nog de mogelijkheid om vliegensvlug alle zegels met Rembrandt op een rijtje te hebben, of staat de Westerkerk ergens op postzegel? Wie een 20-delige encyclopedie in de kast heeft staan heeft vast wel eens één deel uit z´n/haar handen laten valllen. En nu dat alles op slechts één CD-schijfje?

De CD-Rom die de NVPH in november j.l. heeft uitgebracht is het begin van het toegankelijk maken van de informatie die tot dus verre op papier stond in de Speciale NVPH-Catalogus. Het betreft de zegels van Nederland en niet die van de Overzeesche Gebieden.

Alvorens de CD-Rom wordt aangeschaft moet aan enkele voorwaarden voldaan zijn. Er moet in huis een computer staan met CD-Rom. Niet zo maar een computer, maar een snelle computer met het programma MS-Windows erop. Dus geen Acorn, Amiga, Apple, Atari, of Macintosh. En wie nog slechts twee jaar geleden z´n/haar portemenee had omgekeerd, zal toch nog echt even moeten doorsparen.

Wie niet bang is van Windows en van de muis, kan aan de slag. Een toetsenbord is zelden nodig. Schuif de muis over het muismatje, laat het pijltje belanden op de juiste plek op het beeldscherm , en klik-klik!

De NVPH CD-Rom, de Filarom, heeft zich verstopt achter een zegel van Koning Willem III. Een klik-klik op Willem III en daar gaat het beginnen. Een stoet postzegels schiet voorbij op het scherm begeleid met een muziekje. En dan zijn we aangekomen bij het basiskamp van onze expeditie.

Een overzichtelijk scherm met slechts:

Stoppen zullen we maar niet gelijk, wel even nieuwsgierig wat de help voorstelt. Als we help hebben aangeklikt verschijnt een scherm met teksten, en in die tekst staan vaak weer woorden die na aangeklikt te zijn weer nieuwe teksten te zien geven. En steeds linksbovenin de pijl voor een stap terug. Het in een tekst via het aanklikken van woorden springen naar een geheel andere tekst en weer terug, heet in computer-chinees hypertekst. Welke teksten we krijgen als hulp hangt af van waar in de catalogus we ons bevinden. Kontekst-gevoelig heet zo iets.

Kiezend voor NVPH krijgen we een lijst te zien van onderwerpen, waarbij een voorwoord van de voorzitter, een introductie, een toelichting, een adressenlijst van NVPH-leden, aandacht voor wat het PTT-Museum ons biedt, en een overzicht van andere NVPH-uitgaven. Teksten soms afgewisseld met mooie postzegels op brief e.d.

Als teksten te lang zijn voor het beeldscherm dan kan op de lange balk aan de rechterkant sneller naar boven of beneden worden geklommen. Scrollen in computer-chinees.

Kiezend voor exemplaren bekijken wordt ons stapgewijs gevraagd ons te beperken:

Onder soort gekozen voor de Courzegels verschijnt een scherm met bovenaan een tijdsbalk, daaronder per decennium de uitgiftejaren, en onderaan de zegels afgebeeld in chronologische volgorde. De keuze valt op 1951 en de 3c, en ploep het volgende scherm met links geschreven informatie over de zegel, rechts de zegel afgebeeld, daarboven een vakje om aan te vinken of de zegel tot de eigen verzameling behoort, en onderaan de symbolen voor los, in serie, blok, FDC, postzegelboekje, of mapje. Bij de 3c staan de symbooltjes voor los en serie aan, de andere niet. Er zijn immers geen blokken, FDC´s etc. van de 3c Cour 1951.

De geschreven informatie over de 3c beperkt zich tot zaken als: ontwerper, wat is afgebeeld, NVPH-catalogusnummer, nominale waarde, kleur, prijs gebruikt, oplage, zonder watermerk, en tanding. Deze vaste informatie verschilt per zegel!! Ook de informatie per serie [of postzegelboekje of mapje] als we een andere weg hadden bewandeld is niet voor elke serie gelijk opgebouwd!

Gelukkig kunnen we dat wat we relevant vinden voor deze 3c kwijt via de mogelijkheid tot het vastleggen van eigen tekst in de memo. Deze teksten wordt niet op de CD-Rom opgeslagen [Rom staat voor read-only memory, dus niets aan toe te voegen geheugen] maar ergens op de eigen harde schijf. Even getest door iets toe te voegen over de papiersoorten van de 3c, het programma uit, en even later weer terug. En zo waar de toegevoegde tekst is er nog steeds! Vanuit het zegelplaatje kunnen we vergelijkbare informatie en afbeeldingen te zien krijgen van de 2c en 4c Cour, en zo voorts. We kunnen zo alle Cour-zegels langs. De zegel zelf aanklikken levert een uitvergroting op. Behalve informatie en memo kunnen we ook een index-verwijzing aangeven. Als we dat doen kunnen we door naar hetzij Jan van Krimpen [ontwerper van de belettering] of naar Sem Hartz [de ontwerper van de afbeelding]. En van Hartz naar een overzicht van alle zegels door hem ontworpen.

Hadden we via een speurtocht uitgekomen op een bijzonder zegel van na 1982 dan was extra het symbooltje van een luidspreker rechtsboven verschenen. Bij aanklikken klinkt dan een stem die wat meer over de zegel vertelt.

De geschreven informatie kan zelf ook weer een doorverwijzing in zich hebben. Bij de postzegelboekjes b.v. worden de afzonderlijke combinaties opgesomd, en als zo´n combinatie wordt aangeklikt komen de gegevens daarvan boven water.

Met soort konden we door de Nederlandse zegels op de traditionele manier heen wandelen, met thema moeten we een keuze maken uit een lijst met o.a. bouwwerken, cultuur, plantenwereld, staatkunde etc. Bij ontwerper verschijnt een lange waslijst van ontwerpers, het intikken van een beginletter bespoedigt gelukkig alles.

De speurtocht aan de hand van exemplaren zoeken verloopt wat stroever. Er kan een selectie van de zegels gemaakt worden aan de hand van het zoekgebied, de soort, de jaartallen, de nominale waarde, het hoofdthema,de afbeelding, en de ontwerper. Per zoekveld wordt een keuzelijst opgezocht en dat kost veel tijd. Heeft het programma eenmaal een aantal zegels gevonden die aan zo´n zoek-kriterium voldoen, kan b.v. de waarde van al deze zegels worden berekend al dan niet beperkt tot de eigen verzameling als tenminste alle zegels van de eigen verzameling in de computer zijn ingevoerd. Dat invoeren kon via het aanvinken zoals hierboven al gemeld maar is dat de meeste handige manier van invoer?

Het is aan te raden om met een apart programma de mogelijkheid te scheppen om alles wat aan de eigen bestanden kan worden toegevoegd: in eigen bezit, memo-veld, buiten het Filarom programma te laten geschieden. Vanuit een eigen tekst- of database-bestand zou dan aan de hand van de unieke NVPH-nummering in één ruk de eigen bestanden bijgewerkt moeten kunnen worden.

Niet altijd is alles even helder. Of het zijn misschien simpele foutjes bij het maken van de dwarsverwijzingen?

Piet Zwart vinden we twee keer als ontwerper, de eerste keer voor de Postcheque en Girodienst uit 1968 en de tweede keer bij de fotomontages en Goudse Glazen uit de jaren ´30. De Koninginne-zegels ontworpen door Jan Veth krijgen we als doorverwijzing bij het thema Geografie? Als onder thema gekozen wordt voor bloemen krijgen we 8 gestyleerde bloemen te zien. Geen enkele tulp! Losse zegels worden ook als serie opgevoerd [1964 Benelux]. Als in een selectie ook zegels van na 1940 zitten, dan geeft de waardeberekening voor zegels met plakker: geen notering beschikbaar!

Conclusie

Voor een debuut op het CD-Rom terrein is door de NVPH ongelofelijk veel werk verzet. Het is verfrissend om dwars door het landschap van de Nederlandse zegels te kunnen crossen. Al toerend komen er ongetwijfeld weer nieuwe ideeën op voor dwarsverbindingen en multimediale verbeteringen. Moge de gebruikers de CD-Rom vooral creatief uit testen en hun ervaringen doorgeven aan de NVPH. Verbeteringen op het vlak van de feitelijke informatie heb ik bewust buiten beschouwing gelaten. Naarmate gestructureerd meer gegevens vanuit de papieren Speciale Catalogus worden overgeheveld naar de CD-Rom zal ook dat aspect wel eens diepgaand aan de orde komen. Vooralsnog gaat het om de extra dimensies die een CD-Rom kunnen bieden. Wat biedt de inzet van een computer de filatelie? Met de uitgifte van deze CD-Rom is deze vraag alleszins bevredigend beantwoord.