De nieuwe productie vanaf 1993: voorzien van drukdatum

Tot nu toe waren de zegels door Joh. Enschedé gedrukt bestemd geweest voor second-class binnenlandse brieven. Zoals was voorzien in het back-up contract. In het kader van Europese aanbestedingen had Joh. Enschedé een meerjaren-contract verworven voor de aanmaak van de low value definitives, de lage waarden of te wel de Kon. Elizabeth II Machins.

Dat betekende dat in de loop van 1993 er toe werd over gegaan om ook waarden niet bestemd voor first-class [24p] of second-class [18p] bij Joh. Enschedé te laten drukken. Al deze zegels krijgen 2 fosfor-balken. Als eerste waarde kwam op 27 april 1993 de 6p uit, gevolgd op 8 juni 1993 door de 1, 5, en 10p.

Per 1 november 1993 veranderen de tarieven: 1st-class wordt 25p, 2nd-class 19p. De op 26 oktober verschjnende 19 en 25p zijn gedrukt door Harrison and Sons, de gelijktijdig verschijnende 29, 36, 38, en 41p zijn gedrukt in Haarlem. In het kader van het backup-contract zou Joh. Enschedé eind 1995 een 25p zegel drukken daar in die periode Harrison and Sons te druk bezig waren met de kerst-zegels van 1995.

Ten opzichte van de druk van vóór 1993 kwamen er enkele grote veranderingen die merendeels waren vastgelegd in de specificaties van Royal Mail:

In de loop van 1992 werden de œ-waarden met afbeeldingen van kastelen voorzien van een tanding waarbij halverwege de zijkanten één groot elliptisch gat. Zo´n elliptisch perforatiegat zou de vervalsing van postzegels moeten bemoeilijken. Het idee sloeg aan - in Nederland verschenen in 1993 de 7 1/2 en 10 Gulden Kon. Beatrix Inversie met zo´n elliptische tanding, en ook in Polen verschenen alle in offset uitgevoerde zegels met elliptische gaten. Wat begonnen was als maatregel bij enkele hoge waarden, liep net als later in Polen uit op een over-all gebruik. Op 2 februari 1993 verscheen een postzegelboekje met een tiental meerkleurige wenszegels - niet direct het object voor vervalsers - maar wel met de elliptische tanding. Vanaf april 1993 hoorde de ellips-tanding tot de standaard uitrusting van de langlopende zegels.
De ellips-koorts had toegeslagen. De tanding is een aangepaste 14 3/4:14 met 15/17 tanden waarbij echter de 4e en 5e tand van onderen aan beide kanten als het ware verdwenen zijn in een elliptisch gat.

Het gebruik van witmakers komt internationaal onder vuur te liggen van milieu-organisaties. Vonden we bij sommige papierleveranciers al incidenteel een verlaagd gebruik van witmakers in coating of papier zelf. In 1991 was met de 18p Haarlem-druk al systematisch door CPL begonnen met de vermindering/verwijdering van witmakers uit de coating. De standaard waaraan postzegelpapier moest voldoen was in 1993 op dat punt grondig bijgesteld. Er mochten geen witmakers meer in de coating aanwezig zijn. O[ptical] B[rightening] A[gent]-free, of Non-Fluorescent Coated Paper zoals Stanley Gibbons het noemt.
Alle Enschedé-drukken voldoen er aan. Sterker nog: had de 18p uit 1991 nog witmakers in het papier zelf, bij de 6p en volgende is ook die witmaker verdwenen.
Van de bij Harrison gedrukte waarden verschijnen op 26 oktober resp. 1 november 1993 25p velzegels resp. 35 en 41p rolzegels en 1st en 2nd boekjeszegels met egale fosfor maar zonder witmaker in de coating. Eerder verschenen de 1st [6 april] en de 2nd [7 september] boekjeszegels. De 19p van Harrison had één fosfor-balk en geen witmaker meer in de coating. De kastelen-zegels [1992] en de wenszegels [1993] met elliptische tanding hadden al veel eerder papier zonder witmaker in de coating gekregen.
De andere drukkerijen leverden in offset met postzegelboekjes rond diezelfde tijd ook op papier zonder witmakers in coating en papier: Walsall de 1st en 2nd op 6 april, en de 25, 35 en 41p op 1 november, en Questa de 2nd op 6 april, en de 1st, 18, 33 en 39p op 10 augustus 1993.
We troffen de geel fluorescerende Cartax in de fosfor-balken in de periode 1991-1993 alleen nog maar bij Enschedé-druk aan, maar vanaf medio 1993 ook bij andere drukkerijen: Harrison [19p], Walsall [25p], en Questa [33p].

Bij het CPL-papier dat van fosfor-balken moest worden voorzien ontstond het probleem dat de fosfor-inkt niet goed hechtte op de witte onbedrukte zegelranden. Fosfor aan de vingers was niet zo gewenst. Om dit rub resistance probleem op te lossen bracht Joh. Enschedé eerst een laagje transparant wit aan onder de fosfor-balken. Ook werd de hoge concentratie fosfor in de inkt terug gebracht. Al met al resulteerde het in een betere hechting van de fosfor-inkt. Hiermee is begonnen in op 1 november 1993 met de 50p. Alle latere oplagen na 1 november 1993 hebben de combinatie van fosfor-inkt [met fluorescente toevoeging] en transparant wit. Het transparant wit werd eerst met een bestaande cylinder in balken van 4mm breedte aangebracht, maar omdat slechts de niet-bedrukte ruimte rond de perforatie het probleem met zich mee bracht kon de balk smaller en dat gebeurde bij een speciaal daarvoor vervaardigde cylinder met een smallere, 2 1/2 -3mm, balk. Werd eerst gezegd dat de 4mm balk alleen bij de 4 , 20, en 50p van november 1993 voorkwamen, later bleek dat ze ook bij de februari oplagen van de 1, 10, 29, 30, 35 en 36p voorkomen. De oplagen van december 1993, januari , mei en juni 1994, en later hebben de smaller balk.
De prestaties van de Philtec Reader - een apparaat bij de postmechanisatie gebruikt om de postcode te kunnen aflezen - werden negatief beinvloed door de gele fluor in de fosfor-balken. Met name als coderingstekens dwars over de zegels komen of in de buurt ervan. De fluor zou misschien geheel kunnen verdwijnen als maatregel tegen vervalsingen omdat immiddels valse 2nd boekjes-zegels met fluor-balken waren ontdekt die de sorteermachines toch voor de gek konden houden. Het gebruik van fluorescentie in de drukkerij ten behoeve van quality control procedures - door de toevoeging van fluorescentie was een fosfor-balk makkelijk zichtbaar te maken in de drukkerij - echter pleitte voor handhaving. Wel werd een verandering van geel naar blauw gesuggereerd. We vinden blauwe fluor vanaf 8 mei 1995. Deze fluorescente substantie is evenwel geen Cartax meer maar Lumilux van Riedel Dhähn).

Enkele wijzigingen die specifiek betrekking hebben op de Haarlemse druk:

In het kader van ISO certificering was Joh. Enschedé begonnen met het aanbrengen van drukdatums en veltelnummers op de velranden. Hoewel niet vereist in het contract met Royal Mail was dit toch wel een extraatje. De Engelse zegels met deze voorzieningen verschenen nog voor de overeenkmstige Nederlandse zegels! Het ging om het aanbrengen met behulp van inkjet-printer van drukdatums gevolgd door ordernummer met veltelnummers en een schuine streep tussen de nummers. Dit alles met de basis naar rechts, op de linkervellen links en op de rechtervellen rechts - naast de zegelrijen 12-11 de drukdatum, en naast zegelrijen 10-8 het ordernummer met veltelnummer. Al eerder gebruikte vanaf 1991 Harrison and Sons een ordernummer [´warrant´] echter de volgnummers lopen geheel los van de warrant numbers bij Joh. Enschedé-druk. De drukdatums zijn geheel op een Nederlands-talig gebruik ingesteld. De typische Nederlandse MEI, MRT en OKT doen op Engelse zegelvellen wat onwennig aan!
Achter de gekleurde cylindernummers een punt [linkervel, oneven genummerd] of geen punt [rechtervel, even genummerd] geheel conform het gebruik bij de Harrison-druk. En conform de specificaties van Royal Mail.
Om meer uniformiteit te krijgen met de Harrison-druk wordt het perforatiebeeld bij de Enschedé-druk gewijzigd. Van 2 gaten naar 1 gat in de zijvelranden. Als eerste gedrukt de 41p van 9 mei 1994, gevolgd door de 20 en 50p van 21-23 juni.
De fosfor-balken zijn 9.5mm breed en lopen over de perforatie heen, in de boven- en ondervelrand geheel doorlopend. Per losse zegel gezien dus twee balken. Voorzover meetbaar heeft de fosfor-balk een raster [80 i.p.v. 117] met hoeken van 60 graden.

Toegepaste gomsoorten

Harrison and Sons gebruikte PVA/dextrine sinds september 1973. Na een proef met de 19p Machin [van 19 juli 94] en de 35p ´Age of Steam´ [januari 1994] wordt in 1995 besloten over te gaan op PVA gom zonder dextrine! Van de Stoom-zegel wordt gezegd dat een experimentele gom is gebruikt om het krullen tegen te gaan. Door het gebruik van dextrine in de gom ligt het papier minder vlak en kan gaan krullen. Het is lichter van toon dan bij de andere waarden uit die serie. Over de 19p Machin wordt geschreven: ´lay flat´ gum, a water borne adhesive supplied by National Starch & Chemicals, which not only has lay flat characteristics but also has a high humidity resistance, adhesion to all kinds of paper and complete consistency. A 30 ton bulk storage capacity tank has been installed by Harrisons who were expected to begin using the gum from September 1995. In 1996 hebben de Vogels en weilanden zegels de lichtere gom zonder dextrine.
House of Questa en John Waddington gebruikten aanvankelijk Harrison papier, incidenteel ook ander fabrikaat. Het papier van Inveresk Paper Co Ltd had een PVA gom met kleurstof toegevoegd. Henry & Leigh Slater gebruikten in 1988 PVA/dextrine gom zonder kleurstof. Na 1988 echter vinden we bij de Questa-drukken uitsluitend papier van Coated Papers Ltd met PVA gom en zonder toevoeging van kleurstof. Walsall gebruikt eveneens CPL papier met als hoge uitzondering papier van Harrison.
Bij de Enschedé-drukken was CPL papier gebruikt waarbij de gom door Joh.Enschedé werd aangebracht. Althans tot in maart 1996. Daarna is de gommeringsmachine bij Joh. Enschedé afgedankt, en wordt papier met gom en al geleverd door CPL. Bij de 1st-class 25p die in het najaar van 1995 werd gedrukt zien we dat begonnen is met door hen zelf gegomd papier maar voortgezet met door CPL gegomd papier. Deze wittere, creme gom vinden we bij de oplage van 28 september 1995. Vanaf maart 1996 komt de nieuwe gom overwegend voor als niet eerst oude voorraden zijn opgebruikt. Voor de Nederlandse zegels betekent het verdwijnen van de gommeringsmachine dat op dit moment papier wordt betrokken van Harrison and Sons met de lichtere PVA gom zoals hierboven beschreven!

Andere anti-vervalsings maatregelen:

De hoge waarden in de kastelen reeks vanaf 1988 zijn gedrukt in plaatdruk door Harrison. Met de nieuwe varianten van 24 maart 1992 doet behalve de elliptische tanding ook het papier zonder witmakers in de coating noch in het papier zelf haar intrede. Wel vinden we een groengele fluorescentie in de inkt voor de kastelen terwijl voor het hoofd van de koningin - dat steeds anders gekleurd lijkt afhankelijk van hoe er tegenaan gekeken wordt - een zogenoemde optically variable ink is gebruikt.
De door House of Questa gedrukte œ10 Britannia zegel heeft behalve 2 paar elliptische gaten, het gebruik van fluorescerende inkt in het schild, en gekleurde fluorescerende vezels in papier dat zelf zonder fluorescentie is. Daarboven op nog een braille tekst. Het kan niet op!
De nominale waarden binnen de lage waarde Machins loopt steeds verder op, niet verwonderlijk is het dat ook op een zeker moment de grens van de œ1 wordt overschreden. Er komt een œ1 Machin en er valt een œ1 kasteel af. Deze œ1 wordt door Joh. Enschedé gedrukt. Afgezien van de elliptische tanding worden met deze zegel aparte veiligheidsmaatregelen geintroduceerd. Met twee cylinders in violet/mauve wordt, met Iriodin inkt, een duidelijk contrast of zelfs een 3-D effect bereikt. Het geeft een glanzend, vernis-achtig oppervlak en accentueert het hoofd van QEII daar het hoofd niet is bedekt met Iriodin. Het 80-raster van de Iriodin maakt een hoek van 60 graden. Als de zegel onder kleurenfotocopieermachine wordt gelegd geeft één van de kleuren een ander matter beeld. De Iriodin-inkt wordt geleverd door Merck in Duitsland en bestaat uit plaatjes van een transparante mineraal, mica [diende als vernis] met daaroverheen een laagje van titaan-oxide en ijzeroxide.