|
Op 22 augustus 1989 werden de eerste postzegelautomaten van het merk Klüssendorf in gebruik genomen. Nieuw voor Nederland was het feit dat de waarde-aanduiding van de postzegel pas op het moment van de instelling van de automaat door de klant werd aangebracht. Het gaat hier dan ook om een 'instant' postzegel of gezien de rollen waarvanaf gewerkt worden - een 'instant' rolzegel. Anders dan bij een afdruk van een frankeermachine op een etiket konden deze zegels op een willekeurig ander moment [zolang de zegels frankeergeldigheid bezaten] en plaats [binnen Nederland] voor frankering worden benut. Het verzamelgebied ATM - uit het Duits Automatenmarke - had zich al eerder uitgekristaliseerd en afgebakend tegen met name andere mechanische frankeringen zoals de frankeermachines [bij particulieren en bedrijven] en de loketfrankeermachines [aan de balies van de verkooppunten van de posterijen]in het Duits Schalterfreistempel. Zoals elke poging van een deelgebied van de filatelie om zich definitief af te bakenen wordt dit verijdeld door de logische ontwikkelingen bij een postbedrijf vanuit techniek en noodzaak. Bij de automaten is het de klant/gebruiker die zelf - al of niet (computer / weegschaal) geleid / gestuurd - bepaalt welke frankeerwaarde voor z'n zending nodig. Meestal is het verkregen zegel bestemd om per direct te worden gebruikt d.w..z op de zending geplakt en afgegeven ter verzending. Tenzij de automaat ook voor de bevestiging op de zending zorgt, kan de zegel in principe meegenomen worden door de klant om later te gebruiken. Hoe vaak zal dit voorkomen? En zijn het misschien overwegend filatelisten die dit zullen doen? |
On August 22, 1989, the first automatic stamp dispensers made by Klüssendorf were introduced. It was a novelty in the Netherlands that the denomination of a stamp was chosen and applied just at the moment the client decided to do so. It happens to be an 'instant' stamp or more precisely an 'instant' coil-stamp taken into account the source - a coil - on which the value got 'printed'. Unlike marks of the franking machines on a sticker, these stamps could be used any time [as long as the stamps were valid for use] and anywhere inside the Netherlands for franking purposes. The field of ATM - German for stamps out of a automat - had cristallized some time ago and had drawn a precise line between them and other mechanical franking marks such as those by the postage meters [private persons and firms] or the counter meter [applied from behind the post office counters] - German called Schalterfreistempel. And as any other attempt to form an independent part of philately for ever, the logical developments in time that occur and are undertaken by the postal administrations are bound to destroy the boundaries as needs and technical possibilities change. Indeed in the case of the automatic dispensers the client/user decides - assisted by a computer / weighing scale - which franking denomination will be necessary. Usually the so acquired stamp will be used immediately i.e. got fixed on the shipment and given off at a counter or thrown into the postal box. Unless the dispenser also fixes the stamp on the letter or parcel, the client may take the stamp home always to use it lateron. But how often will this happen? And most likely they will be philatelists! |
|
Een eis die ATM-verzamelaars stellen is dat de zegel op een willekeurig ander moment en plaats [anders dan waar uit de automaaat getrokken] kan worden gebruikt voor frankering. Als er ook maar iets van een datum of plaatsaanduiding op de zegel aanwezig is worden deze zegels niet meer als ATM's beschouwd, maar als ordinaire frankeermachine-afdrukken. Beruchte gevallen waarbij achteraf de duurzame frankeergeldigheid zou zijn vastgesteld betrof b.v. zegels uit de BANPOL-automaten in Polen. Er was geen officiële aankondiging geweest door de posterijen van zulke zegels en al evenmin iets officieels over de gebruiksmogelijkheden. Ze waren er in 1998 opeens op wel 100 lokaties over Zuid-Polen verspreid. De zegels werden zolang de apparaten het niet begaven gewoon benut, de zendingen met zulke zegels bezorgd etc. In 2006 zijn de meeste automaten nog wel aanwezig maar slechts sporadisch gebruiksklaar. Kortom, op de aanwezigheid van datum en plaats op de zegels wordt door de posterijen geen moment gelet; de zegels voorzien van een duidelijk gedrukt logo van de betreffende post worden door de post gewoon als zegels gezien zonder dat een K.B. [koninklijk besluit] of iets dergelijks achter ligt! Discussies in Polen om dergelijke zegels naar een Sibirië van de filatelie te verbannen hadden veel weg van de discussies in Nederland en Duitsland over Saskia! Postfrisse zegels komen bij zonder uitzondering van de lokale filatelisten vandaan; bij een niet-filatelistische gebruiker zou een in de portemenee gestopt zegel al gauw tot een onbruibaar stukje papier verworden! |
|
Alles wat op dit gebied uit automaten komt is afkomstig van een rol vaak met voorbedrukking, waarbij tijdens de afgifte van een zegel uit de automaat dit zegel wordt afgesneden/ afgehakt van de rol en uit de automaat kan worden genomen. In grote lijnen heb je de volgende mogelijkheden:
|
|
Uit deze indeling - die evengoed bij de loketfrankeermachines zou kunnen gehanteerd - blijkt het belang van de voorbedrukking, of nog ruimer de druktechnische kenmerken van de zegels die ze zouden hebben zonder enige be-printing! Bij elke catalogisering van de automaatzegels zou de basis-zegel [zonder print] het uitgangspunt moeten zijn en pas in tweede instantie de be-printing. Het printen dat bij de oudste apparaten geregeld was vanuit een mini-mini-computertje (programmeerbare chip) in de automaat wordt thans geregeld door programma's die lopen onder de nieuwste versie van operating systems als Windows XP en derhalve kan men alles laten printen op het zegelpapier incl. fout-meldingen en andere interne mededelingen. Leuk voor de toevallige voorbijganger, maar niet echt filatelistisch relevant. Bedenk ook dat de automaten vaak ook van een afstand kunnen worden bijgesteld d.w.z. de aanwezige programatuur gewijzigd of van nieuwe gegevens [tarieven b.v.!] voorzien. Bovengenoemd uitgangspunt wordt helaas door de meeste hardcore ATM'ers niet gedeeld. In de hiernavolgende indelingen en overzichten wordt primair uitgegaan van de basis-drukken zowel de druk aan de voorzijden, de gom en rug-nummeringen en pas in 2e instantie van de vaste kenmerken van de 'printers'. Het gaat uiteraard der zaak om zegels die afkomstig zijn van een rol papier, op het laatste moment voorzien worden van een waarde-aanduiding ofwel het zijn 'instant rolzegels'. |
|
Voor Nederland gaat het om de volgende emissies: |